Alex MacDonald’ın Middle East Eye’da yayınlanan yazısını Barış Hoyraz, Haksöz-Haber için tercüme etti.

“Uygarlaştırma her zaman Batı'nın varsayılan görevi ve kitlesel katliam da heybesindeki en parlak araç olmuştur. Amerikalıların 'manifesto kaderi' vardı, Fransızların Cezayir'i, İngilizlerin Kenya'sı, Avustralyalıların Tazmanya'sı ve Almanların...”

“Ve şimdi hepsinin Gazze'si var.”

Joe Sacco'nun 1993-1995 yılları arasında çığır açan ve daha sonra 2001 yılında çizgi roman olarak toplanan aynı adlı çizgi roman serisini ilk kez yayınlamasından bu yana tarihi Filistin'de çok şey değişti.

Pek çok şey de aynı kaldı.

Sacco Aralık 1991'de Filistin'e ilk gittiğinde, Filistinlilerin işgal altındaki Batı Şeria, Doğu Kudüs ve Gazze'de yaşadıkları kötü duruma dünyanın dikkatini çeken Birinci İntifada hâlâ devam ediyordu.

Dizinin yayını 1995 yılında sona erdiğinde Oslo Barış Süreci devam ediyordu, İntifada sona ermişti ve Filistin Yönetimi'nin kurulması Filistinlilere tarihte ilk kez nominal bir özerklik sağlamıştı.

Endişe ve eleştirilere rağmen, barış müzakerelerinin sonucunun bağımsız bir Filistin devleti, güvenli bir İsrail ve Orta Doğu'da barış olacağına inanan pek çok kişi için iyimser bir dönemdi.

Yirmi yıl sonra, barış süreci çoktan çökmüş, Filistin Yönetimi İsrail güvenliğinin bir kolu olarak görülmeye başlanmış ve Gazze, 60.000'den fazla kişinin ölümüne, milyonlarca kişinin yerinden edilmesine ve İsrail'in soykırım suçlamalarıyla karşı karşıya kalmasına neden olan bir saldırıda enkaza dönüşmüştür.

Sacco'nun son çalışması Gazze Savaşı, 7 Ekim 2023'ten bu yana yaşanan dehşet hakkında “bir şeyler söyleme” çabasıdır ve Gazze'deki bir arkadaşının “bu suçlara karşı sesini yükseltme” talebine bir yanıttır.

Middle East Eye'a konuşan Sacco, bir önceki romanı ‘Dipnotlar’ için ziyaret ettiği Gazze'nin yanı sıra Filistin'in de enkaza döndüğünü belirtti.

“Han Yunus ve Refah'ta neler olduğunu tam olarak bilmiyorum ama gördüğüm her fotoğraf ya da hava görüntüsü, bildiğim mahallelerin ve yürüdüğüm sokakların tamamen yok edildiğine inanmama neden oldu.” dedi.

“Gazze'deki Dipnotlar”, Sacco'nun 1956 yılında İsrailliler tarafından Han Yunus ve Refah'ta gerçekleştirilen ve Filistinlilerin erkek köylüler ve mültecilere yönelik yargısız infazlar olduğunu söylediği yüzlerce kişinin ölümüne neden olan iki katliamın ayrıntılarını ortaya çıkarma girişimiydi.

Romanın yazımı sırasında gerçekleri ortaya çıkarmak amacıyla, işlenen cinayetler sırasında orada bulunan Filistinlilerle konuşan yazar, 1956'da yaşananları 2003'te Amerikalı aktivist Rachel Corrie'nin ölümü, Filistinlilerin evlerinin buldozerlerle yıkılmaya devam etmesi ve Irak savaşının yarattığı sonuçlarla karşılaştırıyor.

Sacco MEE'ye verdiği demeçte “1956'daki katliamlardan hiç kimse sorumlu tutulmadı” dedi.

“İsrail'in, Amerika Birleşik Devletleri'nin ve Batı Avrupa'nın büyük bölümünün Gazze'ye yaptıklarından da kimsenin sorumlu tutulmama ihtimali var. Ama bakalım.”

'Joe, bizi vuracaklar'

Sacco'nun çalışmalarında yinelenen bir tema, İsrail-Filistin'de bir yabancı olarak öz-bilinci ve çatışmaya ilişkin kendi içgüdüleri ve içgörüleri konusunda kendini küçümsemesidir.

Gazze Savaşı'nın başlarında Sacco kendisini - her zamanki gibi abartılı, tipik olarak kendini küçümseyen bir üslupla, yuvarlak kafası, büyük dudakları ve boş gözlükleriyle - Filistinlilere Gazze'de ne yapmaları gerektiği konusunda ders verirken resmeder.

“Gandhi'nin kitabından bir sayfa almalılar - büyük bir kitle olarak Gazze'yi çevreleyen İsrail bariyerine barışçıl bir şekilde yürümeliler ki dünya onların şiddet karşıtlığını övsün ve İsraillileri zulümlerine son vermeleri için utandırsın” diye yazıyor.

Buna karşılık Gazze'deki arkadaşı “bana … batmışım gibi baktı”.

Joe, bizi vuracaklar

Aşağıdakiler, on binlerce Filistinlinin devam eden kuşatma ve işgali protesto etmek için İsrail sınır çitine yürüdüğü 2018 ve 2019 Büyük Dönüş Yürüyüşü'nü tasvir ediyor - buna karşılık yüzlerce kişi vurularak öldürüldü, binlerce kişi ise Uluslararası Af Örgütü'nün İsrail'in kasıtlı olarak “hayat değiştiren yaralanmalar” yaratma girişimleri olduğunu söylediği olaylarda yaralandı.

Sonrasında Sacco şöyle yazıyor: “Dünya esnedi ve yoluna devam etti... Bundan sonra Filistinlilerin ne yapması gerektiğine dair bir önerim kalmadı.”

Ancak Gazze'deki savaş başka bir düzeydeydi ve Batı'daki pek çok yetkilinin kayıtsız kalmaya çalışmasına rağmen, her gün ekranlara yansıyan görüntülere duyulan öfke ve tiksinti, şimdiye kadar duyulmamış düzeyde bir seferberlik, protesto ve doğrudan eylemi teşvik etti.

Sacco, Amerikalıların sempatisinin büyük ölçüde İsrail'den yana olduğu ilk Filistin ziyaretine kıyasla ABD'deki tutumların kesinlikle “değiştiğini” söyledi.

“Bence genç nesil, özellikle de öğrenciler, Gazze'den gelen görüntüler karşısında şok oldular ve tarihin bir kısmını öğrenmek için zaman ayırdılar” dedi.

“Öfkeleri o kadar güçlü ki, okul yönetimleri ve federal hükümet korktukları ve kontrol edemedikleri yeni anlatıyı durdurmak için cezalara ve tehditlere başvuruyor.”

Tarih ve sansür, Sacco'nun çizgi roman sanatçısı arkadaşı Art Spiegelman ile Gazze üzerine yapacağı bir başka ortak çalışmada da kilit rol oynayacak.

Spiegelman'ın Holokost'u ‘kediler ve fareler’ kullanarak yeniden kurguladığı Pulitzer ödüllü çizgi romanı Maus, tartışmasız en tanınmış eseri olmaya devam ettiğinden ve yazar yeni proje nedeniyle “gezegendeki herkes tarafından iptal edilme” riskiyle karşı karşıya olduğunu kabul ettiğinden, işbirliğinin duyurulması bazı çevrelerde birkaç kaşın kalkmasına neden oldu.

Ancak Sacco, tanıdığı hiç kimsenin işbirliği konusunda herhangi bir endişesini dile getirmediğini söyledi.

“Bu işbirliği iyi arkadaş olduğumuz ve bir şeyler içip Gazze hakkında konuştuğumuz için ortaya çıktı - ve Art'ın söyleyeceklerinin dinlemeye değer olduğunu düşündüm,” diye açıkladı.

New York Review of Books'ta yayınlanan işbirliği, Sacco'nun avatarı ile Spiegelman'ı tasvir eden Maus'taki farelerden biri arasındaki bir tartışmayı tasvir ediyor.

Sacco, “Bence insanlar Art'ın Gazze'de yaşananlar hakkında ne düşündüğüyle gerçekten ilgileniyor” dedi.

Çalışmada Spiegelman faresi Maus'u asla “kimseye bir şey öğretmek” için yapmadığını söylüyor.

“Ve Maus'un İsrail ordusu için bir askere alma afişi olarak kullanılmasını asla istemiyorum” diye ekliyor.

“Yani kendinden nefret eden bir Yahudi misin?” diye soruyor Sacco karakteri.

“Hayır! Ben kendinden nefret eden bir ateistim” diye yanıtlıyor Spiegelman.

Son kısımda Mahşerin Dört Atlısı tasvir edilirken bir metin kutusu merak uyandırıyor: “Ateşkes olsun ya da olmasın, İncil'deki kehanetler doğru mu? Bu topraklar kıyamet için sıfır noktası mı?”

Sacco, “Biliyor musun Art, adil bir çözüm bulmak için bizimkinden daha büyük beyinler gerekebilir,” diye öneriyor.

Spiegelman, “Evet, adil bir çözüm nihai bir çözümden çok daha iyi olurdu,” diye yanıtlıyor.