اَقِمِ الصَّلٰوةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ اِلٰى غَسَقِ الَّيْلِ وَقُرْاٰنَ الْفَجْرِۜ اِنَّ قُرْاٰنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا ﴿٧٨﴾

78- Güneşin batıya kaymasından, gecenin karanlığına kadar geçen vakitler içinde namazı kıl. Sabah namazını da kıl. Doğrusu, sabah nama­zı şahidlidir.

Güneşin batıya yönelmesinden gecenin karanlığı basıncaya kadar namazı ikâme et.  Ve sabah vakti de namaz kıl. Zira unutma ki sabah namazı şahidlidir. Aslında Allah’ın melekleri tüm namazlara, tüm güzel amellere şahittirler, ama burada özellikle sabah namazının zikri bu namazın önemine dikkat çekmek içindir. Onun içindir ki Allah’ın Resûlü ve sahâbe-i kirâm sabah namazında uzunca Kur’an okurlardı. Evet güneşin tam tepeden meyletmesinden sonra öğle ve ikindi namazlarını kıl, gecenin karanlığının basması zamanından itibaren akşam ve yatsı namazlarını kıl, sonra da sabah namazını da kıl.

Fecr kelimesinin anlamı "şafak", yani "gecenin karanlığından sonra sabahın başlaması"dır. Burada "sabahın Kur'an'ını okumak", sabah namazı demektir. Kur'an bazı yerlerde "salatı", namazı kastetmek için kullanmış, bazen de namazın herhangi belirli bir bölümünü, tüm namazı kastetmek için kullanmıştır. Örneğin tesbih, hamd, zikir, kıyam, rüku, sücud. Aynı şekilde "sabahın Kur'an'ını okumak" sadece Kur'an okumak demek değil bilakis namaz sırasında okumak demektir. Böylece Kur'an salatı oluşturan bölümleri salat yerine kullanmış ve Hz. Peygamber'in (s.a), bu gün müslümanların kıldığı şekilde namazı formüle etmesine yol göstermiştir.

BASAİRUL KUR’AN

Ayeti kerimede geçen kilit ifadeler:

• لِدُلُوكِ الشَّمْسِ (Lidülûki'ş-Şemsi)
 
Güneşin Yönelmesi
• Bu ifade, Güneş'in batıya doğru meyletmeye başlaması, yani öğle vaktinin girmesi olarak anlaşılır. Bu vakit, öğle namazının başlangıcını işaret eder.

• اِلٰى غَسَقِ الَّيْلِ
 (İlâ Ğasagı'l-Leyli): 

Gecenin Karanlığı Basıncaya Kadar
• Ğasagı'l-Leyl, gecenin en koyu karanlığının başladığı vakit, yani yatsı namazı vaktidir.

• Ayetteki "Güneşin yönelmesinden (öğle) gecenin karanlığına (yatsı) kadar" olan bu geniş zaman aralığı, sırasıyla öğle, ikindi ve akşam namazlarının bu süre içine yerleştiğini gösterir. 

• وَقُرْاٰنَ الْفَجْرِ 
(Ve Kur'âne'l-Fecri):
 Fecir Kur'ân'ı/Namazı

• Bu ifade, özel olarak sabah namazına dikkat çeker. "Kur'ân" kelimesinin burada namaz yerine kullanılması, bu namazda Kur'an okumanın (kıraatin) önemine işaret eder.

• اِنَّ قُرْاٰنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا
(İnne Kur'âne'l-Fecri Kâne Meşhûdâ)
 Şahit Olunandır.

• Meşhûd (Şahit olunan), sabah namazının gece melekleri ile gündüz meleklerinin nöbet değişimine denk gelmesinden dolayı meleklerin bu namaza topluca şahitlik etmesi anlamını taşır.

• Ayrıca şahit olunması" ifadesiyle, kişinin uykusundan uyanıp karanlıktan aydınlığa geçişi idrak ederek kıldığı bu namazın, ruhen ve bedenen bir genişlik, rahatlık, ilim ve güç artışı sağladığına dikkat çekilmektedir.

MEHMET OKUYAN TEFSİRİ