Kier Giles / Perspektif

Wagner isyanı neyi gösterdi?

Vladimir Putin’in Ukrayna’ya açtığı savaş bir kez daha hiç ummadığı bir hal aldı. Rusya liderinin Wagner grubunun başkanı Yevgeni Prigojin’i kınayan konuşması ve Prigojin’in 24 saatlik isyanına cumartesi günü geç saatlerde son vermesi, bu durumun kendisi için ne derece tehlikeli olduğunun farkında olduğunu gösteriyordu. Bununla nasıl başa çıkacağına ilişkin tatmin edici bir planı varsa bile buna ilişkin bir açıklama yapmadı. 

Putin, Prigojin’in eylemlerini 1917’de önce Rus ordusunu ve ardından da bizatihi devleti devirdiğini söylediği “kumpasçılar”ın eylemlerine benzetti. Haksız da değildi: Bu isyan, Rus ordusu çökerken ordu birliklerinin topluca cepheden ayrılmasından farksızdı.

Putin’in bu ihanetle kararlılıkla baş edebilme vaadinde bulunan meydan okuyucu retoriği, Prigojin ile Rus ordusu arasında artmakta olan karşılıklı düşmanlığa ilişkin suskunluğun hâkim olduğu haftaların ardından geldi. Putin’in bu isyanı 1917’de olanlara dayandırması, bu konuda oldukça geç kaldığı ve Rusya’da sağlamlaştırdığı iktidarının istikrarlı bir şekilde gelişmesine karşı gerçek bir meydan okumaya izin verdiği anlamına gelebilir. 

Prigojin ve beraberindeki güçler isteseler de Putin’in elinde bulundurduğu güce meydan okuyabilecek konumda değillerdi. Yine de dolaylı olarak Putin’in iktidarının zayıflığını göstermiş oldular. Güney Rusya’da silahlı bir güç, devlet yetkililerinin kendini tanımasını istiyordu ki bu da Putin’in hayata geçirmek için oldukça uzun bir zaman uğraştığı güç birliğinin epey uzağına düşüyor. 

Wagner ile Rusya’nın askeri istihbarat özel güçleri arasında, üslerin ve tesislerin paylaşımını da içeren ve uzun zamandır süren bir yakınlık söz konusuydu. Bu güçlerin (ya da Wagner’ın Rusya içinde ya da Moskova’ya doğru hamle yapmasını engellemek üzere konuşlandırılan diğer birimlerden herhangi birinin) nereye gidebileceğini kestirmek zordu. Rus ordusundan paramiliter örgütler ya da istihbarat örgütlerinden herhangi birinden birimlerin ya da grupların sadakatlerini Prigojin’in yanına uyarlaması (veya sadece Prigojin’in yoluna çıkmayı reddetmesi) güç dengesini hızla değiştirebilirdi.

Rusya’nın kuvvetlerinden bazılarının dikkatinin bir süreliğine başka bir yere çekilmesi Kiev için iyi bir gelişme olsa da kimse bu gelişmenin Ukrayna ya da Avrupa’ya yönelik tehdidi azaltacağını düşünmemeli. Prigojin’in kavgası savaşa ilişkin değil, nasıl ve ne için savaşıldığıylaydı. Bu, dünyanın en kötü bazı insanları arasında, Ukrayna en etkili nasıl ortadan kaldırılır sorusu etrafında bir çekişmeden kaynaklanan bir düşmanlık.

Ukrayna, Rusya’nın iç çalkantılarını cephede avantaja çevirmek için fırsat kolluyor. Prigojin’in isyanı durdurulsa bile, Rusya’nın askerleri ve komutanlarındaki kafa karışıklığı ve kararsızlık daha geniş kesimlere yayılırken, Ukrayna’nın istihbarat operasyonları da bu durumu kendi çıkarına kullanmada ve artırmada marifetini göstermeli. 

Rusya, Prigojin’in duyurularının yaygınlaşmasını engellemek için internet erişimine sınırlama getirdi. Rus yetkililerinin onca yıl Prigojin’e “trol çiftlikleri”ni işletme görevi vererek tam da bunun olmasını istemişken, Wagner’in medya söylemine hâkim olmasından şikâyet etmesi de oldukça ironikti. 

Rusya’nın kırılganlığını ispatlayan bu durum, aslında Ukrayna’ya koşulsuz desteğin ne kadar hayati olduğunun bir kez daha altını çiziyor. Rusya’yı yenmenin mümkün olmadığı, bu nedenle de yenmeye çalışmamanın daha iyi olacağı ve “müzakere yoluyla çözüm”ün tek yol olduğu fikri bu iç çatışmayla güçlü bir biçimde baltalandı. Ancak bu Rusya için geçici bir gerileme ve Ukrayna’ya desteğin bir an önce artırılmasının kalıcı bir çözümle sonuçlanması olası.

Prigojin’in Moskova’ya meydan okuması, kana susamış suçlulardan oluşan bir çeteye liderlik eden bir psikopatla Kremlin’de oturarak Rusya’nın zenginliklerini dostlarına peşkeş çeken bir mafya babasını karşı karşıya getirdi. Yine de Rusya’nın dikkatinin başka yöne kayması ve zayıflaması herkes için sevindirici.

Bu yazı The Guardian tarafından yayınlanmış olup, Evrim Yaban Güçtürk tarafından Perspektif için çevrilmiştir.