Thembisa Fakude’nin MEMO’da yayınlanan yazısı, Haksöz Haber için tercüme edilmiştir.

İslam Devrim Muhafızları Ordusu'nun (IRGC) bir parçası olan Kudüs Gücü'nün en üst düzey generallerinden ve komutanlarından Kasım Süleymani'nin öldürülmesi, Körfez bölgesinde eşi benzeri görülmemiş bir çatışma ortamı ortaya çıkardı. Süleymani 3 Ocak 2020'de Irak Başbakanı Adil Abdülmehdi ile görüşmek üzere Irak'a giderken ABD'ye ait bir insansız hava aracının saldırısı sonucu Irak'ta öldürüldü. İran misilleme olarak Irak'taki ABD askeri tesislerini hedef aldı ve suikasttan günler sonra ABD güçlerinin bulunduğu iki Irak hava üssüne bir düzineden fazla balistik füze fırlattı. The Times of Israel'e göre İsrail bu operasyonda ABD'ye yardım etti.

Hamas lideri İsmail Haniye, İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın yemin törenine katıldıktan sonra Tahran'da İsrail tarafından öldürüldü. İran'ın egemenliğinin ve uluslararası hukukun bir başka açık ihlali. Haniye'nin Temmuz 2024'te öldürülmesi, 01 Nisan 2024'te Suriye'nin başkenti Şam'daki İran Büyükelçiliğine yapılan saldırının ve çok sayıda İranlı diplomatın öldürülmesinin hemen ardından geldi. İsrail -ABD'nin de desteğiyle- İranlı yetkililere İran içinde istediği zaman suikast düzenlemeye devam etmektedir.

Katar, 1991 yılında Irak'ta gerçekleştirilen Çöl Fırtınası Operasyonu sırasında ABD ile ortak askeri operasyonlar gerçekleştirmiştir. Operasyonun ardından Katar ve ABD arasında bir Savunma İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır. Anlaşma 1996 yılında 1 milyar dolardan fazla bir maliyetle El Udeyd Askeri Hava Üssü'nün inşasını da içerecek şekilde genişletildi. El Udeyd Askeri Hava Üssü ABD'nin Orta Doğu'daki en büyük askeri üssüdür. İran, ABD'nin Haziran 2025'te İran'ın Fordo, Natanz ve İsfahan'daki nükleer tesislerine düzenlediği saldırılara misilleme olarak El Udeyd'e saldırmıştır. Her ne kadar misilleme saldırıları ABD ve Katar tarafından önemsiz gösterilse de, saldırıların dikkatlice planlandığı ve ABD-Katar askeri işbirliğinde yeni bir fay hattını ortaya çıkardığı görülüyor.

Katarlıların çoğunun aklındaki soru şu: ABD İran'a saldırmaya karar verdiğinde bir dahaki sefere ne olacak, İran Katar'a tekrar saldırarak misilleme yapacak mı? Katar ve İran arasında sürekli tekrarlanan “dostça, kardeşçe bir sevgi ve takdir” söylemine rağmen, Katar'ın güvenliği ve siyasi istikrarı için şu anda ve yakın gelecekte en büyük tehdit İsrail ve ABD'nin İran'a karşı olası bir savaşıdır. İsrail ve ABD'nin İran'ı hedef alması bölgede yeni bir güvenlik tehdidi oluşturmaktadır.

El Udeyd, “Katar Devleti için olası saldırılara ve diğer düşmanlık biçimlerine karşı bir koruma sembolü” olarak hizmet etmiştir. Ancak, teste tabi tutulduğunda El Udeyd bu beklentileri karşılamakta başarısız olmuştur. El Udeyd'deki ABD askeri tesislerine yönelik son İran saldırılarının yanı sıra; Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn ve Mısır 2017 yılında Katar'a karşı bir abluka başlattığında, El Udeyd'in üstün askeri istihbaratına rağmen ABD'den hiçbir ön uyarı gelmedi. Katar Savunma Bakanı Halid el Attiyah'a göre, "Aslında bu sadece bir niyet değildi. Katar'ı işgal etmek için bir plan vardı". “Plan iki aşamadan oluşuyordu: Katar sokaklarını doğrudan etkileyecek genel bir panik hali yaratmak amacıyla kuşatma uygulamak ve ardından askeri bir işgal gerçekleştirmek”.

ABD ve İran arasında gelecekte yaşanması muhtemel çatışmalar, ABD'nin bölgedeki varlıklarının ve personelinin güvenliği konusunda ciddi endişelere yol açmıştır. Ayrıca, özellikle ABD medyasında, ülkenin İsrail'in bölgedeki savaşlarına katılmaya devam etmesinin uygulanabilirliği ve mantığı konusunda bir tartışmayı tetikledi. Breitbart News Yönetim Kurulu Başkanı Stephen Banon ve sağcı gazeteci ve sosyal medya fenomeni Tucker Carlson gibi Make America Great Again'in (MAGA) önde gelen destekçileri “ABD'nin İsrail'in Orta Doğu'daki savaşlarına körü körüne destek vermeye devam etmesini” sorguladı. Trump destekçisi olarak bilinen ve sağ kanadın sesi olan Tucker Carlson bu konuda en yüksek sesle konuşan kişi oldu. Carlson “ABD'yi İsrail'in İran'la savaşının dışında kalmaya çağırıyor”. Bannon ve Carlson, “GOP'un İsrail konusundaki şahin konsensüsünü” tersine çevirmeye yönelik daha geniş bir çabanın parçasıdır. İsrail'e verdiği sarsılmaz desteğe rağmen Trump, Binyamin Netanyahu'nun bölgedeki savaş çığırtkanlığı stratejisini eleştirmektedir. Trump son dönemde Arap/Fars Körfezi ülkeleriyle kazançlı iş ilişkilerine girdi; Netanyahu bu ilişkiyi bozabilir. ABD ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Abu Dabi'yi “ABD dışındaki en büyük yapay zekâ kampüsüne dönüştürme” konusunda anlaştı. ABD, “BAE'nin yapay zekâ ürünlerinde dünyanın en gelişmişi olarak kabul edilen yarım milyon Nvidia yarı iletken çipi ithal etmesine” izin verecek. The Guardian'a göre Suudi Arabistan da benzer bir yarı iletken anlaşması yaparak Suudi Varlık Fonu'na ait bir yapay zeka start-up'ı olan Humain'e yüz binlerce Nvidia Blackwell çipi satma sözü aldı. Aslında bu çıkarlar ve ABD ile Körfez ülkeleri arasında güçlenen ilişkiler göz önüne alındığında, ABD'nin İsrail'in savaşlarını körü körüne desteklemeye devam etmesi halinde kaybedeceği çok şey var.

İran ve Katar Devleti arasındaki ilişki çok güçlüdür, her iki ülke de South Pars/North Dome'da gaz arama sahalarını paylaşmaktadır. Bu sahalar Arap/Fars Körfezinde yer alan gaz yoğunlaştırma sahalarıdır. Bunlar açık ara dünyanın en büyük doğal gaz sahalarıdır. Katar ve İran arasında çok eskilere dayanan halktan halka bir ilişki de var. İran'ın ABD ya da İsrail tarafından bir sonraki saldırısı savaşı tırmandırabilir ve Katar'a sıçratabilir. Her ne kadar ABD, İran'ın geçen ayki saldırılarından önce varlıklarını El Udeyd'den Katar'daki başka yerlere taşımayı başarmış olsa da, soru hala ortada duruyor. Katar, İran'ın gelecekte bu yerleri hedef almayacağına dair ne gibi garantilere sahip? Saldırıya uğraması halinde İran'ın bir kez daha misilleme yapma ihtimali var. O zaman ne olacak? Misilleme saldırıları Katar'ın hava sahasının ve egemenliğinin ihlalinin ötesine geçebilir; Katar'ın hayatına da mal olabilir. Katar Devleti, İran ve bölgedeki diğer ülkelerle gelecekteki ilişkilerini sürdürmek istiyorsa El Udeyd konusunda ciddi kararlar almak zorundadır. El Udeyd'i kapatmalıdır. Bunu yapmak için artık daha geçerli sebepleri var. Bölgedeki tehdit şekil değiştirmiştir. Dolayısıyla Katar'ın yeni bir savunma altyapısı üzerinde düşünmesi gerekiyor. El Udeyd fırsatlardan çok siyasi ve diplomatik zorluklar sunuyor.

*Thembisa Fakude, Al Jazeera Araştırmalar Merkezi'nde araştırmacı olarak görev yapmaktadır.