5 soruda Anayasa'ya göre “olağanüstü hâl” ne anlama geliyor?

Olağanüstü hâl ne zaman uygulanır?

Anayasa’ya göre olağanüstü hâl, hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hâllerinde uygulanabilir. Ayrıca doğal afet, tehlikeli salgın hastalıklar, ağır ekonomik bunalım da olağanüstü hâlin nedeni olabilir.

Nasıl ilân edilir?

Kararı Cumhurbaşkanlığı’nın başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu alır, Meclis onaylar. Altı ayı geçemez. Olağanüstü hâl koşulları devam ediyorsa Bakanlar Kurulu’nun isteği üzerine TBMM her seferinde 4 aydan fazla olmamak üzere uzatılabilir. Olağanüstü hâl bir bölgede ya da bütün ülkede geçerli olmak üzere ilan edilebilir.

Olağanüstü hâlde neler olur?

Vatandaşlar için para, mal ve çalışma yükümlülükleri getirilebilir. Temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir. Olağanüstü hâl, kanun hükmünde kararnamesi çıkarılabilir. Olağanüstü hâllerde kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi oldukça genişler, bu kararnamelerin yargısal denetimi de yapılmaz.

Olağanüstü hâlde ne gibi kısıtlamalar olur?

Milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasa'da öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir. Ancak, kişinin yaşama hakkına, maddî ve manevî varlığının bütünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; suç ve cezalar geçmişe yürütülemez; suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.

Olağanüstü hâl nasıl uygulanır?

Olağanüstü hâlin uygulanmasında görev ve yetki olağanüstü hâl bir ili kapsıyorsa il valisine; bir bölge valiliğine bağlı birden çok ilde ilân edilmesi hâlinde bölge valisine; birden fazla bölge valisinin görev alanına giren illerde veya bütün yurtta ilân edilmesi hâlinde koordinasyon ve işbirliği Başbakanlık’ça sağlanmak suretiyle bölge valilerine aittir.

Kanunun tamamını buradan okuyabilirsiniz.

* * * * *

Üç Ay OHÂL Kararı

Cumhurbaşkanı Erdoğan MGK ve Bakanlar Kurulu toplantılarında 3 aylık OHÂL kararı alındığını açıklamış, şunları söylemişti:

“MGK üyeleri ile yaptığımız kapsamlı değerlendirme ile terör örgütünün tüm unsurlarıyla mücadele için Anayasa’nın 120. maddesi gereğince olağanüstü hâl kararı alınmasını Bakanlar Kurulu’na tavsiye etme kararı aldık. 3 ay süre ile olağanüstü hâl ilan edilmesi kararını aldık.”.

“Olağanüstü hâl ilanının amacı ülkemizde demokrasiye, hukuk devletine, vatandaşlarımızın hak ve özgürlüklerine yönelik bu tehdidi ortadan kaldırmak için gereken adımları en etkin ve hızlı şekilde atabilmektir.”.

“Milletime şunu söylüyorum, ‘Eyvah, şimdi olağanüstü hâl ilan edildi, yoksa bu süreçte artık valiler devreden çıkıp silahlı kuvvetler mi yönetime el koyacak?’, asla böyle bir şey söz konusu değil. Tam aksine valilerimizin yetkileri, iradeleri bu süreç içerisinde daha da artacak.”.

Kaynak: Al Jazeera, T.C. Anayasası