Sean Mathews’in Middle East Eye’da yayınlanan yazısı Haksöz-Haber tarafından tercüme edilmiştir.

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, pazartesi günü Riyad'da Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ile bir araya geldi. 39 yaşındaki Suudi lider, Trump yönetiminin yeni bir sayfa açmak istediği Ukrayna'dan Gazze'ye uzanan çatışmalar halkasının içerisine çekildi.

Ukrayna'da, Suudi Arabistan Trump yönetimi için uygun bir arabulucu olarak ortaya çıktı ve bu da ABD dış politikasının Doğu Avrupa'da ne kadar hızlı döndüğünün bir yansıması.

Suudi Arabistan, Biden yönetimi ortaklarına Rus liderden uzak durmaları için lobi yaparken Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i 2023'teki bir ziyaretinde ağırladı.

Şimdi ise Trump'ın işbaşında olduğu ve ABD'nin NATO müttefiklerinin kenara itildiği bir dönemde Riyad, Kremlin ve Washington için Ukrayna'daki savaşın sona erdirilmesini görüşmeye başlamak için tercih edilen tarafsız bir zemin ve analistlere göre ‘bu tarihi görüşmeler’ Avrupa'nın güvenlik mimarisini yeniden yazabilir.

Rubio, ulusal güvenlik danışmanı Mike Waltz ve Orta Doğu temsilcisi Steve Witkoff salı günü Riyad'da Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov ve Putin'in danışmanı Yuri Ushakov'un da aralarında bulunduğu Rus yetkililerden oluşan bir heyetle bir araya gelecek.

Ancak Veliaht Prens Muhammed bin Selman diğer sahnelerde aktif bir katılımcı ve Trump yönetimiyle resmi olarak anlaşmazlık içinde.

Rubio, Suudi Arabistan'a, ilk durağı İsrail olan daha geniş kapsamlı bir Orta Doğu gezisinin parçası olarak geldi. Burada Başbakan Binyamin Netanyahu, Trump'ın ABD'nin Gazze'yi “ele geçirmesi” ve Filistinlileri zorla yerlerinden ettikten sonra burayı lüks bir siteye dönüştürmesi yönündeki tartışmalı planına sarıldı.

“Gazze'deki savaştan sonra ne Hamas ne de Filistin Yönetimi kalacak. Netanyahu Pazartesi günü yaptığı açıklamada, ABD Başkanı Trump'ın farklı bir Gazze yaratma planına bağlıyım” dedi.

Gazze'ye karşı plan

İsrail Savunma Bakanı Israel Katz pazartesi günü yaptığı açıklamada, İsrail'in Gazze Şeridi'ni Filistinlilerden boşaltma çabalarını ilerlettiğinin bir işareti olarak, Filistinlilerin Gazze'den kara, deniz ve hava yoluyla “gönüllü göçünü” kolaylaştıracak bir birim kurulacağını duyurdu.

Suudi Arabistan bu planlara şiddetle karşı çıktı. Hatta Trump'ın ABD'nin yönetimi devralması fikrini ortaya atmasının ardından Riyad, İsrail ile ilişkilerin normalleşmesi için ön koşullarını yineledi ve böyle bir adımın ancak bir Filistin devleti kurulduktan sonra atılabileceğini söyledi.

Netanyahu'nun Filistinlilerin Körfez krallığında bir ülke kurabileceği yönündeki çıkışı Suudi devletinin kontrolündeki medyanın öfkeli tepkisiyle karşılaştı.

İsrail'de Trump'ın planını “cesur” olarak savunan Rubio, daha önceki mülakatlarında Arap devletlerinin Trump'ın önerisine karşı çıkmaları halinde kendi tekliflerini sunmaları gerektiğini belirterek şunları söyledi: “Birilerinin bu adamlarla [Hamas] yüzleşmesi gerekiyor. Bu Amerikan askerleri olmayacak. Ve eğer bölge ülkeleri bu işi çözemezse, o zaman bunu İsrail yapmak zorunda kalacak.”

Trump'ın en yakın müttefiklerinden bazıları bile, ABD'yi dış savaşlardan arındırmak için kampanya yürüten bir Amerikan başkanının neden Gazze'ye “sahip olmak” istediğini sorguladı.

Cumhuriyetçi Senatör Lindsey Graham salı günü İsrail'e yaptığı bir ziyaret sırasında ABD'nin Gazze'yi “herhangi bir şekilde, biçimde ya da formda” devralmak için “çok az isteği” olduğunu söyledi.

Demokrat Senatör Richard Blumenthal ise Ürdün Kralı Abdullah'ın kendisine Arap devletlerinin İsrail ile ilişkileri normalleştirmek, Filistinlilerin kendi kaderlerini tayin etmelerini sağlamak ve İsrail ile bölgesel savunma anlaşmalarını genişletmek için bir planları olduğunu söylediğini aktardı.

Sky News Arabia pazartesi günü Hamas'ın Mısır'ın baskısıyla Gazze'nin kontrolünü Filistin Yönetimi'ne bırakmayı kabul ettiğini bildirdi. Netanyahu'nun sözcüsü Ömer Dostri bu habere cevaben X'te “Böyle bir şey olmayacak” dedi.

Suudi-Trump gerilimi mi?

Muhammed bin Selman, Trump'ın görevdeki ilk döneminde yakın çevresiyle yakın ilişkiler kurdu. Trump'ın danışmanı ve damadı Jared Kushner ile dostluk kurdu ve daha sonra onun özel sermaye grubu Affinity Partners'a yatırım yaptı.

Kushner, Trump'tan önce Filistinlilerin Gazze'den zorla göç ettirilmesini gündeme getirmiş ve bunu bir emlak yatırımı olarak değerlendirmişti.

Suudi Arabistan perşembe günü savaş sonrası Gazze için önerileri görüşmek üzere çok taraflı bir Arap zirvesine ev sahipliği yapacak. Suudi Arabistan'ın Körfez'deki komşusu ve “düşmanı” BAE ise şimdiden saf değiştirdi. BAE'nin ABD Büyükelçisi Trump'ın planına “alternatif görmediğini” söyledi.

Suudi Arabistan, 7 Ekim 2023'te Hamas öncülüğünde İsrail'in güneyine düzenlenen saldırılardan önce İsrail'le ilişkilerini normalleştirmeye yaklaşıyordu ki Trump yönetimi bu anlaşmayı imzalamaya çok hevesli ancak Suudi veliaht prens bu konuda geri adım attı.

Diplomatlar ve analistler veliaht prensin söylemlerinin ne kadarının pazarlık pozisyonu olduğunu çözmeye çalışıyor. Veliaht Prens, İsrail'in Gazze'de soykırım yaptığını açıkça söyledi.

ABD-Suudi gerginliğine dair potansiyel bir ipucu olarak, her iki ülkenin basın açıklamaları alışılmadık derecede kısaydı. Dışişleri Bakanlığı, Suudi Arabistan'ın Rusya ile arabuluculuk rolünden -Suudilerin övünmek isteyeceği bir konu- ya da Filistin halkından bahsetmedi.

Suudi Arabistan veliaht prens ve Rubio'nun konuşmalarının yer aldığı kısa bir video yayınladı.

Middle East Eye'a konuşan ABD'li bir ulusal güvenlik yetkilisine göre Trump yönetimi Suudi Arabistan'dan pek çok konuda memnun değil.

Krallık geçen ay Trump'ın daha fazla petrol pompalama çağrısını görmezden geldi. Eğer bu çağrı palavra idiyse, Suudi Arabistan'ın ABD'nin Yemen'deki Husilere hava üslerinden saldırı düzenlemesini engellemeye devam etme kararı ilişkilerde özellikle hassas bir nokta.

Trump, Husileri ticari gemilere saldırıları nedeniyle ocak ayında yeniden yabancı terör örgütü ilan etmişti.

ABD'den yapılan açıklamada Rubio ve veliaht prensin “Kızıldeniz'in güvenliği ve seyrüsefer özgürlüğü” konularını ele aldıkları belirtildi. Suudi Arabistan, Husilere karşı yürüttüğü savaştan büyük ölçüde vazgeçmiş durumda ve barış görüşmeleri yürütüyor.

İsrail de İran'ın nükleer tesislerine yönelik saldırıları desteklemesi için Trump yönetimine lobi yapıyor. İran, Hamas liderliğindeki 7 Ekim 2023 saldırısının yol açtığı bölgesel savaş nedeniyle ciddi şekilde zayıfladı.

Lübnan'ın ABD yanlısı yeni hükümeti, azalan etkisinin bir işareti olarak pazartesi günü İran'dan uçuşları süresiz olarak yasakladı. Hizbullah, İsrail'in doğrudan saldırılarına karşı İran'ın başlıca caydırıcı gücüydü.

Suudi Arabistan, Trump yönetiminin 2015 nükleer anlaşmasını 2018'de terk etme hamlesini desteklemiş olsa da, o zamandan beri Suriye ve Lübnan'da yerini almaya çalışsa da İslam Cumhuriyeti ile ilişkilerini diplomasi yoluyla yönetmeye çalışıyor.