Mahmoud Hassan’ın Middle East Monitor’de yayınlanan yazısı, Haksöz Haber tarafından tercüme edilmiştir.

Mısırlı anestezi uzmanı Dr. Ahmed Salah El-Din bu hafta başında Mısır'ın güneyindeki Luksor vilayetinde bıçaklandıktan sonra ölümle yaşam arasında gidip geldi. Bu olay türünün ilk örneği olmamakla birlikte Mısır'da doktorlara yönelik artan saldırıların bir parçasıdır ve toplu istifalara ve göçlere kapı açmaktadır. Başka faktörlerin de körüklediği bu eğilim, devam eden beyin göçü ve nadir yeteneklerin ülkeyi terk etmesi nedeniyle ülkeye ağır kayıplar verdirdi.

Yaklaşık iki hafta önce Dakahlia vilayetindeki Al-Manzala Genel Hastanesi'nde çalışan bir cerrah, Mısır parlamentosunun bir üyesi tarafından fiziksel ve sözlü saldırıya uğradı. Mısır medyasında yer alan haberlere göre, geçtiğimiz ay Helwan'daki Al-Nasr Sağlık Kliniği'nin müdürü bir hastası tarafından ciddi şekilde dövüldü.

Mısırlı doktorlar arasındaki istifa oranı endişe verici boyutlarda. 2016'da 1.044 doktor istifa etti; 2017'de bu sayı 2.549'a yükseldi; 2018'de 2.612'ye ulaştı; 2019'da ise önemli bir artışla 3.507 istifa yaşandı. 2020'de bu sayı biraz düşerek 2.968'e gerilemiştir.

Mısır Tabipler Sendikası Başkanı Dr. Osama Abdel Hay'a göre, Covid-19 salgınının ardından istifa oranı dramatik bir şekilde artarak 2021'de 4.127, 2022'de 4.261 doktor istifa etti ve 2023'te 7.000 istifayla sonuçlandı. Böylece Mısır'da 2016 ile 2023 yılları arasında 28.000'den fazla doktor istifa ederek en kalabalık Arap ülkesinde 1.798 kamu ve özel hastaneden oluşan sağlık sisteminin durumunu daha da kötüleştirdi.

Mısır Cumhurbaşkanı'nın Sağlık İşlerinden Sorumlu Danışmanı Dr. Mohamed Awad Tag El-Din'e göre salgın sırasında 700 Mısırlı doktor hayatını kaybetti. Tag El-Din bu konuya 14 Eylül 2022 tarihinde Al-Hadath Al-Youm TV kanalına verdiği bir telefon röportajında dikkat çekti.

Tıp Sendikasına kayıtlı toplam 220.000 Mısırlı doktordan yaklaşık 120.000'i şu anda yurtdışında çalışıyor.

Bu da Mısır'ın tıbbi işgücünün yarısından fazlasının yurtdışında çalışmayı tercih ettiği anlamına geliyor. Kamu Seferberliği ve İstatistik Merkezi Ajansı (CAPMAS) verilerine göre, Mısır'da çalışan doktor sayısı 2021'de 100.700 iken 2022'de 97.400'e düşerek yüzde 3,3 azaldı.

Mısır Tıp Sendikası, Mısır'da doktor-nüfus oranının 10.000 kişiye 8,6 doktor düşerken, küresel ortalamanın 10.000 kişiye 23 doktor olduğunu belirtiyor. Üniversiteler Yüksek Konseyi tarafından yapılan “2020'den Başlayarak Önümüzdeki Beş Yılda Tıp Meslekleri için İşgücü Piyasası İhtiyaçları” başlıklı çalışmaya göre, küresel olarak her 434 kişiye bir doktor düşerken, Mısır'da her 1.162 kişiye bir doktor düşüyor.

Sendika, ortalama istifa oranının günde 12 doktor olduğunu ve bunun başlıca nedeninin düşük maaşlar, riskli bir çalışma ortamı, sık sık saldırılar, uygun hastane güvenliğinin olmaması ve ahlaki ve mesleki takdirin yokluğu olduğunu tahmin ediyor.

Dr. Ahmed Kamel, Kahire'nin lüks bir semtindeki özel muayenehanesinde bir ya da iki günde kazanabileceği paranın bir devlet hastanesinde bir aylık maaşına denk geleceğini belirterek kamu sektöründe çalışmak istemiyor ve bunun yerine özel kliniğinde bağımsız çalışmayı tercih ediyor. Bağımsız bir doktor, resmi bir çalışma iznine sahip ancak kamu sağlık kurumlarında çalışmak yerine özel hastanelerde çalışmayı veya özel bir kliniğe sahip olmayı tercih ediyor.

Devlette yeni çalışmaya başlayan bir doktor ayda 5,900 Mısır poundu (yaklaşık 116 dolar) kazanıyor.

Bu para, özellikle yerel para biriminin çöktüğü (1 doların yaklaşık 51 sterline eşit olduğu) bir dönemde, temel gıda, giyim ve barınma ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli değil.

Bir devlet üniversitesi hastanesinden bir kaynak bana doktorlar için ek ödeneklerin son derece düşük olduğunu söyledi: örneğin enfeksiyon tehlikesi ödeneği ayda 30 pound (yaklaşık 0,60 dolar); gündüz vardiyası ödeneği (sabah 8'den akşam 8'e) 120 pound (2,30 dolar); ve gece vardiyası ödeneği (akşam 8'den sabah 8'e) 185 pound (3,60 dolar).

Yıllarca çalıştıktan ve yüksek lisans derecesi aldıktan sonra, bir doktorun maaşı ayda yaklaşık 8.000 pound'a (157 $), doktora yaptıktan sonra ise 10.000 pound'a (200 $) yükselebilir.

Adının açıklanmasını istemeyen bir yardımcı doçent, maaşının 11.000 poundu (215 $) geçmediğini ve profesörlerin bile ancak 15.000 pound (300 $) civarında kazandığını belirtmiştir. Dolayısıyla, ciddi gelir açığını telafi etmek için daha uzun saatler ve daha fazla çaba gerektiren özel sektörde çalışmak zorunlu hale geliyor.

Mısırlı bir doktorun maaşı ile diğer ülkelerdeki doktorların maaşları karşılaştırıldığında aradaki fark çarpıcı olabilir. Amerika Birleşik Devletleri'nde bir doktor ayda 22.000 dolar kazanırken, Kanada'da maaş aylık 15.000 doları aşmaktadır. World Population Review ve Insider Monkey platformlarına göre, Birleşik Arap Emirlikleri gibi bir Arap ülkesinde bir doktorun aylık maaşı 16.000 dolar civarındayken, Pakistan gibi bir Asya ülkesinde bu rakam 650 dolar civarında.

Mısırlı doktorlar arasında göç etme arzusu sadece Körfez ve Avrupa ülkelerinden gelen kazançlı tekliflerle değil, aynı zamanda ülkedeki yoğun iş baskısıyla da alakalıdır. Doktorların günde 50 hastayı muayene etmesi ya da bir günde çok sayıda ameliyat yapması gerekebiliyor.

Bir devlet hastanesinde çalışan ve isminin açıklanmasını istemeyen bir doktor, asistan doktorların haftanın altı günü, günde 24 saat çalıştığını söyledi. Hastaneden ayrılmaları yasak, poliklinikler, acil servisler ve ameliyathaneler arasında rotasyon yapıyorlar ve yeterli dinlenme olmaksızın gecenin herhangi bir saatinde çağrılabiliyorlar.

Tıp Sendikası Konseyi üyesi Dr. İbrahim El-Zayat, 2022 yılında 149 doktorun işle ilgili yorgunluk nedeniyle öldüğünü bildirdi. Hastane altyapısının yetersizliği; ekipman, malzeme ve ilaç sıkıntısı; izin kısıtlamaları ve uzak iş yerlerine zorunlu taşınmalar doktorların stresini daha da artırıyor.

Yakın zamanda yayınlanan bir televizyon programında, ülkeden göçü caydırmak için doktorların eğitim masraflarını ödemedikleri sürece yurtdışına seyahat etmelerinin kısıtlanmasına yönelik bir öneri gündeme getirildi. Mısırlı milletvekili Rifaat Shakib, doktorların yurt dışına çıkmalarına izin verilmeden önce iki ila beş yıl boyunca yurt içinde çalışmalarını ya da aksi takdirde mali cezalar ödemelerini gerektiren bir yasa önerisinde bulundu.

Tabipler Sendikası bu öneriyi cezalandırıcı ve saçma olarak nitelendirdi.

Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi, iki yılı aşkın bir süre önce doktor maaşlarının yetersiz olduğunu kabul etti. Düşük maaşa gerekçe olarak da ülkenin uzun süredir devam eden zorluklarını ve yüklerini gösterdi.

Mısır'daki tıp fakültelerinden her yıl yaklaşık 9,000 doktor mezun oluyor ve birçoğu için göç sadece maddi nedenlerle değil, aynı zamanda polis memurları ve hâkimler gibi diğer meslek gruplarıyla eşitlik sağlama umutlarını kaybettikleri için de bir hayal. Uygun bir tanınma, iyi donanımlı tesisler, daha iyi eğitim fırsatları ve kendilerine güvenli bir çalışma ortamı arıyorlar.