Ömer Faruk Şeker / HAKSÖZ HABER

Suriyeli çocukların eğitimde karşılaştıkları zorluklar ve COVİD-19 süreci

Zorunlu göçle gelen nüfus ile ev sahibi nüfus arasında toplumsal uyumun kilit unsurlarından birisi eğitimdir. Göçmen çocukların eğitime erişimi ve eğitimin göçmen çocukların ihtiyaçlarını kapsayacak nitelikte olması çok önemlidir. Göçmen çocuklar için okul sadece bilgi kaynağı anlamında akademik gelişimlerini sağladıkları yer olmakla kalmaz sosyalleşme, bütünleşme ve güvenlik gibi ihtiyaçlarını da karşılamaktadır.¹ Bu noktada Suriyeli çocuklara verilen eğitimin niteliğini ve çocukların eğitim ortamında yaşadıkları sorunları değerlendirmek, bu sorunların çözülmesine ve böylelikle de okullaşma oranının arttırılmasına katkı sunabilecektir.

Suriyeli çocukların eğitimi hususunda veriler incelendiğinde, 2020-2021 eğitim ve öğretim yılı itibariyle %65 civarında bir okullaşma oranı önümüze çıkmaktadır.² Okullaşma oranı yıllara göre artış göstermesine karşın okul çağındaki Suriyeli çocukların okullaşma oranı hala Türkiyeli akranlarının seviyesine gelememiştir. Ayrıca Suriyeli çocukların eğitim alanında, genel olarak dil problemleri, iletişim, çocuk işçiliği ve erken yaşta evlilik neticesinde okula erişim, akranlarından sosyal dışlanma ve ayrımcılığa maruz kalma gibi problemlerle yüzleşmekte oldukları ifade edilmiştir.^3,4,5

Koronavirüs pandemisi neticesinde sosyal hayatı kısıtlayıcı birçok önlem ve tedbirler ülkemizde de alınmış, bu tedbirlere eğitim süreçleri de dahil edilmiştir. Kısıtlamalar, eğitime yönelik alınan önlemler, uzaktan eğitim gibi deneyimler Suriyeli çocukların eğitim alanında yaşadıkları zorlukları farklılaştırmıştır. COVİD-19 pandemi tecrübesi Suriyeli çocukları farklı şekillerde etkilemiştir.

AA'nın 2016 verilerine göre hazırlanan infograf

COVİD-19 Sürecinde Suriyeli Çocuklar

Yüz yüze eğitimde yukarıda ifade edilen sorunları yaşayan Suriyeli çocukların Türkiyeli çocuklar için de zorlayıcı olabilecek uzaktan eğitim deneyimlerinde farklılaşan sorunlara maruz kaldığı öngörülebilir. Suriyeli çocukların pandemi deneyimleri ve uzaktan eğitimde karşılaştıkları sorunlara yönelik birtakım araştırmalar yürütülmüştür. Sosyal hayatın kısıtlanması neticesinde çocuklar arkadaşlarından ve okuldan ayrı kalmış bunun neticesinde mutsuzluk, özlem, sıkılma, hüzün, motivasyon kaybı gibi duygular hissettikleri belirtilmiştir.⁶ Okulların sosyalleşme ve akran etkileşimi gibi unsurlarıyla önemli bir işlevi yerine getirdiği düşünüldüğünde bu duygusal zorlanmalar Suriyeli çocuklar için de oldukça anlamlıdır.

Duygusal problemlere ek olarak teknik sorunlar da yaşayan Suriyeli çocuklar, EBA’ya erişmekte zorlanmış, EBA’yı hızlı bulmakta, EBA müfredatının kendi okul müfredatının önünde olmasından dolayı yakınmakta, kardeşleriyle çakışan dersleri nedeniyle derslerini takip edemediklerini ifade etmekte ve EBA’yı sıkıcı bulmaktadırlar. Sosyo-ekonomik düzeyin düşük olduğu aileler için evde bulunan tüm çocuklara uzaktan dersleri takip etmelerini sağlayacak fiziki koşulları sağlaması güç olabilmektedir. Salgın öncesinde olduğu gibi veliler dil problemi dolayısıyla çocuklarının öğretmenleriyle iletişim kuramamaktadır. Çocuklar bu hususta da ailelerinden destek alamamaktadırlar. Ek olarak Suriyeli çocuklar çoğunlukla kalabalık aile ortamlarına sahiptir. Evde yaşayan kişi sayısının fazla olması uzaktan eğitimde canlı derse katılma ve bireysel ders çalışma için uygun ortamın bulunamaması sonucunu doğurmaktadır.^7,8

Uzaktan eğitim süreçlerinin olumsuz yanlarına karşın Suriyeli çocuklar tarafından da algılanan olumlu yönleri de bulunmaktadır. Evden uzaktan eğitime katılma deneyimi yaşamış Suriyeli çocuklar, evde olmanın rahatlığını olumlu bir durum olarak ifade etmişlerdir. Evde olmanın rahatlığının, Suriyeli çocuklara, kendi öğrenme süreçleri için otokontrol sağlayabilecekleri bir ortam sağlayacağı öngörülebilir. Başka bir olumlu yön ise EBA’da derslerin tekrarının verilmesi, ders kayıtlarının istenilen zamanda tekrar takip edilebilme özelliğini olmasıdır. Suriyeli çocuklar kaçırdıkları veya anlamadıkları içerikleri tekrar izleyebildiklerini, bunun kendileri için olumlu bir durum olduğunu ifade etmişlerdir. Ayrıca Suriyeli çocuklar için EBA’da kullanılan eğitim materyallerinin ve ders aralarında hikâye, oyun vb. etkinliklerin hoşlanılan bir fırsat sunmaktadır.⁹

Sonuç

Pandemide okula erişememe nedenleri aynen devam etmekte iken üstüne okula kayıtlı olan çocukların ekonomik yetersizlikleri, evin fiziki koşullarının yetersizliği, ailelerin bilgi eksikliği gibi nedenlerle uzaktan eğitim süreçlerine katılımı azalabilmekte bazen uzaktan eğitim süreçlerinden tamamen kopma sonucunu doğurabilmektedir. Yüz yüze eğitimde veya pandemiden önce okuldan mahrumiyetin doğurduğu risklerin farklı düzeylerde pandemide uzaktan eğitimden mahrum kalınmasında da görülebileceğini öngörmek mümkündür. Bu riskler hali hazırda okullaşmamış çocuklara ek olarak yüz yüze eğitime kayıtlı olup da uzaktan eğitime erişimi olmayan çocukları etkilemektedir. Pandemi okullaşamama sorunu derinleştirmektedir.

Suriyeli veliler yüz yüze eğitimde de pandemi sırasında uzaktan eğitimde de çocuklarının öğretmenleriyle ve okul idarecileriyle iletişim kuramamaktadır. Yüz yüze eğitimde fiziki olarak okulun varlığı çözüm arayabilmek için okula gitme, tercümandan faydalanma gibi çözüm ihtimallerini barındırmakta iken pandemide bu imkanlar tamamen ortadan kalmakta ailelerin iletişim sorunu daha da derinleşmektedir. Yüz yüze eğitimde akranları tarafından dışlanan ve ayrımcılığa maruz kalan Suriyeli çocuklar, EBA’yı takip etmekte ve dersleri anlamakta zorlansalar bile evde olmaları nedeniyle duygusal olarak daha olumsuz etkileneceklerdir. Motivasyonlarını kıracak başkalarının olmaması onların derslerine odaklanıp akademik başarılarını arttırmada ve böylece uyuma olumlu katkı sağlamada Suriyeli çocuklara fırsat sunabilecektir. Dersleri anlamakta zorlansalar bile tekrar izleme özelliği sayesinde telafi edecekleri bir imkana sahiplerdir. Yüz yüze eğitimde dışlanma ve ayrımcılıktan içe kapanan çocuklar evde olmanın rahatlığı ile kendilerine güvenmeye başlayabilecek ve akademik başarısını arttırabilecektir.

Suriyeli çocuklar ders aralarında EBA TV’de yayınlanan hikâye, oyun vb. etkinliklerden hoşlandıklarını ifade etmişlerdir. Hem Suriyeli hem de Türkiyeli çocukların yüz yüze eğitimde zaman kısıtlılığı neticesinde farklı gelişim alanlarına hitap eden bu tarz etkinliklere ulaşabilmesi mümkün olamamaktadır. Bu etkinlikler akademik olarak zorlanması neticesinde motivasyon kaybı yaşayan Suriyeli çocuklar için motivasyon kaynağı rolü görebilecektir.

Sonuç olarak sağlıklı bir uyumun kilit noktalarında birisi de eğitime katılım ve nitelikli eğitimdir. Bu sebepten doğru bir şekilde yapılandırıldığında eğitimin, zorunlu göç sebebiyle Türkiye’ye gelmiş ve Türkiyeli çocukların toplumsal uyum sürecine, bu çocukların refahı ve üretkenliğine ve tüm toplum için sosyo-ekonomik ve psiko-sosyal açıdan benzersiz olumlu etkiler oluşturabilme potansiyeli yüksek olacaktır.¹⁰ Yüz yüze eğitimde uyum süreçlerini olumsuz etkileyebilecek Suriyeli çocukların okullaşma sorununun, dil problemlerinin, nitelikli öğretmen eksikliğinin, veli-öğretmen iletişimindeki sorunların, Türkiyeli akranların önyargı ve dışlayıcı tutum ve davranışlarının çözümü tam gerçekleşmeden pandeminin aniden gelişi ile bu sorunların birçoğu daha da derinleşmiştir. Bununla birlikte Pandemi ve uzaktan eğitim süreçlerinin olumlu öğrenme deneyimleri uyum noktasında bir umut olarak görülebilir. Etkili bir toplumsal uyum için eğitime erişimin tüm Suriyeli çocuklar için gerçekleştirilmesi ve eğitimin niteliğinin arttırılabilmesi için çaba gösterilmelidir.

Dipnotlar

1.Sakız, H. (2016). “Türkiye’deki merkezi göç yönetimi.” türkiye’de geçici koruma altındaki Suriyeliler: tespitler ve öneriler. Ed. Esen A., Duman, M. Ve Alper, H. İstanbul: WALD, 4570.

2.Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü. (2021). “2021 Yılı İzleme ve Değerlendirme Raporu”. http://hbogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_02/23104924_OCAK_2021__YNTERNET_BULTENY_Sunu.pdf (25.02.2021).

3.Tunga Y., Engin G., ve Çağıltay, K. (2020). Türkiye’deki Suriyeli Çocukların Eğitiminde Karşılaşılan Sorunlar Üzerine Bir Alanyazın Taraması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 317-333. DOI: 10.17679/inuefd.535845.

4.Emin, M., N. (2019). Geleceğin İnşası Türkiye’deki Suriyeli Çocukların Eğitimi. 1. Baskı. İstanbul: SETA Kitapları

5.SETA ve Theirworld (2017). Engelleri Aşmak: Türkiye’deki Suriyeli Çocukları Okullaştırmak. Ankara: SETA ve TheirWorld.

6.Çelik, S. ve Kardaş İşler, N. (2020). Göç Mağduru Suriyeli Öğrencilerin Covid-19 Salgını Sürecindeki Öğrenme Deneyimleri. Milli Eğitim, 49(1). 783-800.

7.Small Projects İstanbul (2020). Covid-19 sürecinde İSTANBUL’UN FARKLI YERLEŞİMLERİNDE ÇOCUKLARIN HAKLARINA ERİŞİMİ ARAŞTIRMASI: Mülteci Çocuklardan Örnekler. İstanbul: Small Projects İstanbul.

8.Tarlabaşı Toplum Merkezi (2020). Covid-19 sürecinde İSTANBUL’UN FARKLI YERLEŞİMLERİNDE ÇOCUKLARIN HAKLARINA ERİŞİMİ ARAŞTIRMASI: Tarlabaşı Örneği. İstanbul: Tarlabaşı Toplum Merkezi.

9.Çelik, S. ve Kardaş İşler, N. (2020). Göç Mağduru Suriyeli Öğrencilerin Covid-19 Salgını Sürecindeki Öğrenme Deneyimleri. Milli Eğitim, 49(1). 783-800.

10.Özçürümez, S. ve İçduygu, A. (2020). Zorunlu Göç Deneyimi ve Toplumsal Bütünleşme Kavramlar, Modeller ve Uygulamalar ile Türkiye. 1. Baskı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları