Mat Nashed / AlJazeera

ÇEV: ESMANUR ERKEN / HAKSÖZ-HABER

İsrail ve Hamas, Amerikan Birleşik Devletleri tarafından başlatılan ateşkes antlaşmasının ilk aşamasını geçmiş olsalar da iki tarafın arasındaki bölgesel farklılık sorunları hala mevcut, özellikle de konu Filistinli grupların silahlarının akıbeti olunca.

İsrail, Gazze'de iki yıldır süren savaşın bitmesi için Hamas'ın bütün silahlarını bırakması gerektiği konusunda uzun zamandır ısrar ediyordu tıpkı onun örgütlenmesini ve işgal edilmiş Filistin bölgesinin yönetimini bırakmasını istediği gibi.

Hamas kendi adına silahı bırakma çağrılarını alenen reddetti fakat uzmanlar örgütün gizli bir şekilde teçhizatlarının bir kısmını teslim etmeye açık olduklarını ifade etti.

İsrail-Filistin ile Avrupa Dış İlişkileri Konseyi (ECFR) uzmanı Hugh Lovatt, Al Jazeera'ya konuştu:

"Konu silahsızlanma olduğunda, en büyük değişimi Hamas'ın tavrında görüyoruz, (Hamas yetkilileri) muhataplarına Hamas'ın saldırı silahlarını bırakma sürecine açık olabileceklerini gizlice söyledi" diye devam etti.

Filistinli Hamas grupları 20 Şubat 2025 tarihinde Gazze'nin güneyindeki Han Yunus'ta 4 İsrailli esirin teslimi için vaziyet halindeler. [Eyad Baba/AFP]

Sarsıntılı Ateşkes

Analistler, Hamas'ın teçhizatı üzerine olan görüşmelerin antlaşmayı baltalayabileceğini ve İsrail'in Gazze'deki yoksul ve kuşatılmış Filistinlilere karşı soykırım savaşını devam ettirmesine sebep olabileceğini söyledi.

Uluslararası İnsancıl Hukuku’na göre, silahlı çatışma sırasında temel insan haklarıyla ilgilenen hukuk, silahlı bir grup silah taşıyıp işgalci güce karşı çıkma hakkına sahiptir.

Yine de İsrail ve Batılı müttefikleri, tarihsel olarak, Filistin topraklarındaki İsrail işgaline son vermeyi amaçlayan bir barış sürecinin başlatılması için Filistinli grupların silahlı direnişten vazgeçmesini ön koşul olarak talep etmiştir.

Bu 1990'larda Filistinli ve İsrailli liderler tarafından imzalanan Oslo Barış Süreci'nin destekleyici çerçevesiydi.

Gazzeli Filistinli bir araştırmacı ve Uluslararası Kriz Grubu’ndan (ICG) olan Azmi Keshawi’ye  göre İsrail yakın zamanda da benzer isteklerde bulunmaya çalıştı, Hamas ise tamamıyla silahsızlanmaya isteksiz görünüyor.

Hamas'ın kısa ve uzun menzilli füzeler gibi bazı "saldırı silahlarını" teslim etmesinin ancak öngörülebileceğini söyledi.

Ancak Hamas'ın ne küçük ve hafif silahlarını ne de İsrail'e karşı direnmek için on yıllardır inşa ettiği detaylı tünel ağlarının haritasını hiçbir zaman bırakmayacaklarına inanıyor.

Keshawi Al Jazeera’ya "Hamas hafif silahlarını ancak ihtiyaç dahilinde olmadığı zaman bırakacak. Bu silahları sadece İsrail, işgalini sona erdirdikten sonra devletin kontrolünü ele geçirecek Filistin liderliğine teslim edecekleri anlamına geliyor." dedi.

İktidar Boşluğu

İsrail 7 Ekim 2023 tarihinde, Hamas’ın İsrail'in güneyine düzenlediği saldırının ardından, başlattığı savaştan önce, Hamas Gazze'deki en büyük silahlı gruplardan biriydi. Bu gruplardan bazıları; Filistin İslami Cihadı (PIJ), Filistin Halk Kurtuluş Cephesi (PFLP) ve El Aksa Şehitleri Tugayları.

Bu gruplar uzun zamandır İsrail'e karşı silahlı direniş yürütmeye kararlıydılar ve İsrail'in son iki yıldaki acımasız halı bombardımanları yüzünden ne ölçüde itibarsızlaştırıldıkları belirsiz.

İsrail'in soykırımı sırasında – bilim insanları, Birleşmiş Milletler ve insan hakları grupları tarafından bu şekilde kabul edildi– İsrail ayrıca, Gazze Şeridi'ne girmesine izin verdiği küçük yardımları yağmalayan adı çıkmış çeteleri destekledi.

Gazze’li İsrail-Filistin analisti Taghreed Khodary, El Jazeera'ya şöyle konuştu:

"Gazze'deki birçok Filistinli, Hamas'ın bu çetelerin olası bir iktidar boşluğundan faydalanmalarını engellemek için bazı askeri kapasitelerini koruması gerektiğine inanıyor."

"İsrail kendi halkını [Gazze'deki] öldürmek için çeteler oluşturdu ve onlara silah verdi. Şimdi ise İsrail Hamas'ı defetmek istiyor fakat iç güvenliği sürdürmek için Hamas gerekli." şeklinde devam etti. "Hamas güvenliği sağlama konusunda çok iyi" diye belirtti.

ECFR'den Lovatt Hamas'ın, güvenliği sağlamak ve silahlarının kısmi imhasını denetlemek için görevlendirilen geçici bir görev gücüyle iş birliği yapmaya istekli olabileceğini ekledi.

Hamas, ancak yetkililer "terörle" hiçbir şekilde mücadele etmeyeceklerini açıkça belirtirse böyle bir güçle koordinasyonu kabul edebileceğini söyledi.

"Batı başkentlerinde 'terörle mücadele' rolünü üstlenmeye yönelik çok az istek olduğundan eminim ve kesinlikle Hamas tarafından kabul edilemez. Bu, uluslararası görev gücünün açıkça İsrail'in amaçlarına hizmet ettiğini ortaya çıkaracaktır." dedi Lovatt.