Hayaletin Gölgesinde: B-2 Spirit ve İran Operasyonunun Perde Arkası

Fatih Kocaibiş / Fokus+

ABD'nin İran'ın nükleer tesislerini vurduğu bu operasyon, teknolojinin savaştaki rolünü yeniden tanımladı. Peki, hayalet bombardıman uçakları B-2'ler nasıl tespit edilmeden hedefe ulaştı? İran'ın nükleer programı gerçekten durduruldu mu, yoksa bu bir güç gösterisinden mi ibaret?

21 Haziran Cumartesi günü Amerika Birleşik Devletleri, İran’ın nükleer programı için hayati öneme sahip üç tesisi hedef alan geniş çaplı bir saldırı başlattı. Operation Midnight Hammer (Gece yarısı Çekici Operasyonu) adı verilen bu harekatta yedi B-2 Spirit hayalet bombardıman uçağı, bir güdümlü füze denizaltısı ve yaklaşık 75 hassas güdümlü mühimmat kullanıldı. Operasyon, yaklaşık 30 Tomahawk seyir füzesi, onlarca hava yakıt ikmal uçağı ve toplamda 125’ten fazla Amerikan hava aracının eşgüdüm içinde yürüttüğü büyük bir hava ve deniz harekatı olarak kayıtlara geçti.

Peki bu güç gösterisinin ayrıntıları neler? B-2’ler nasıl bir rota izledi? Operasyon nasıl bir siyasi iklimin ürünü? Gerçekten İran’ın nükleer altyapısı kalıcı biçimde etkisiz hale getirildi mi? 

Soğuk Savaş’ın mirası B-2’ler 

B-2 Spirit, Soğuk Savaş'ın son evresinde, Amerikan askeri doktrininin Sovyetler Birliği’nin derin hava savunma sistemlerini aşmak amacıyla geliştirdiği bir bombardıman uçağı olarak tasarlandı. Uçak, Northrop Grumman tarafından üretildi ve tasarım felsefesi, efsanevi mühendis Jack Northrop’un 1940’lı yıllarda geliştirdiği uçan kanat konseptine dayanıyor. Bu konsept, radar izini en aza indirecek biçimde uçağın dikey kuyruk ve dengeleyiciler gibi radar sinyallerini yansıtan çıkıntılardan arındırılmasını temel alıyor. 

1997 yılında ABD Hava Kuvvetleri envanterine giren B-2, radar kesit alanı açısından bir kuş büyüklüğünde (0.0001m2) olduğu belirtilen bir uçaktır. Bu özelliğiyle modern hava savunma sistemlerinin tespitini zorlaştırıyor. Her biri yaklaşık 2 milyar dolara mal olan ve toplamda 21 adet üretilen B-2’lerin bugün 19’u aktif hizmette bulunuyor. Uçak, radar emici özel malzemelerle kaplanmış kompozit bir yapıya sahip ve gövdesiyle kanatlarının bütünleşik tasarımı sayesinde radar sinyallerini dağıtarak görünmezliğini artırıyor.

B-2 Spirit’in motorları uçağın gövdesine gömülü tasarlanmıştır. S şeklindeki hava kanalları sayesinde motorların ısı izi düşürülürken, egzoz gazı dış hava ile karıştırılarak bırakılıyor ve bu da uçağın kızılötesi izini en aza indiriyor. Hız ve manevra kabiliyeti açısından savaş jetlerinin gerisinde kalsa bile, görünmeden binlerce kilometre yol alarak stratejik üstünlük sağlıyor.

Mühimmat yükü ve vuruş gücü

B-2 Spirit, görevine göre iki farklı mühimmat taşıma sistemine sahip. Biri klasik bomba taşıma bölümleri, diğeri ise döner silah platformu olarak geçiyor. İran operasyonunda kullanılan ve günlerdir gündemde olan GBU-57 sınıfı sığınak delici bombalar, B-2’nin en kritik mühimmatları arasında yer alıyor. Yaklaşık 14 ton ağırlığındaki bu bombalar, yüksekten bırakıldığında 60 metreyi aşan derinlikteki beton ve toprak katmanlarını delme kapasitesine sahip. GPS ve ataletsel yönlendirme sistemleri sayesinde hedefe hassas atış yapıyor. 

(Operasyon sonrası servis edilen uydu görüntülerinin arasında altı adet krater görülen bu kare en dikkat çekenlerden biri. Bu gibi hedeflerde izlenin strateji sadece hedefin seçilmesi ve doğru mühimmatların kullanımından ibaret değil. bu tür saldırılarda yalnızca bombaların isabet ettiği noktalar değil, bombaların bırakılma düzeninin de önemli olduğunu anlaşılıyor. Bombaların belirli bir sırayla ve yakın aralıklarla bırakılması, yer altındaki korunaklı yapıların dayanıklılığını zayıflatmayı amaçlıyor. Kraterlerin dizilişi, bombaların aynı anda ya da kısa aralıklarla bırakıldığını ve böylece yer altındaki yapılara daha güçlü bir sarsıntı etkisi oluşturulduğunu gösteriyor. )

Nükleer tesislere saldırı planı, hem bombaların ağırlığından hem de patlamaların aynı anda yaratacağı sarsıntılardan güç almayı hedefliyor. Uydu görüntüsünde görülen kraterler, bombaların hedefe ne kadar isabetli bırakıldığını ve saldırının iyi planlandığını gösteren bir işaret olarak değerlendirilse bile hedeflenen etkinin ne kadarının gerçekleştiğini tam olarak göstermiyor. ABD, bu mühimmatı özellikle Fordo ve Natanz gibi yer altı tesislerine yönelik seçti. Bu tesisler metrelerce kalınlıktaki beton katmanları ve toprak dolgu ile korunuyor. İsrail’in daha önceki saldırılarında yalnızca yüzey tesislerine hasar verilebilmişti. B-2’ler ile hedef, bu koruganların doğrudan kalbine ulaşma maksadını gösteriyor. 

Guam aldatmacası

Operasyon öncesinde B-2 Spirit uçaklarının Guam’a yöneldiğine dair sinyaller ve uçuş bilgileri açık kaynaklara yansıdı. Guam, B-2 bombardıman uçaklarının bilinen üslerinden biri olduğu için bu bilgi havacılık, askeri takipçiler ve OSINT (açık kaynak istihbarat) toplulukları tarafından hızla yayıldı. Benzer şekilde ABD ve İsrail medyası başta olmak üzere uluslararası ajanslarda yer almaya başlayan bu hareketlilik haberleştirilerek kontrollü bir şekilde beslenmeye devam etti. 

(Uçakların “MYTEE11” ve “MYTEE21” gibi çağrı işaretleriyle hareket ettiği ve Asya-Pasifik bölgesine doğru uçtuğu iddiası sosyal medyada geniş yankı buldu. Uçuş takip sitelerinde ve radar sistemlerinde görülen bu hareketlilik, aslında dikkatleri asıl hedeften uzaklaştırmaya yönelikti. Uçuş takip sitelerinde ve radar sistemlerinde aslında doğrudan B-2’ler değil, onlara yakıt ikmali yapan tanker uçakları izlendi ve bu uçuşlar üzerinden “B-2 filosunun” yönü hakkında yorumlar yapılarak saldırı kurgusunun yanlış yorumlanmasına neden oldu. Kısaca sahte saldırı ekibinin kasıtlı olarak bıraktığı değerlendirilen “ekmek kırıntıları” medya ile harmanlanarak dikkatleri giderek üzerine çekti.)

Nihayetinde operasyonu yürüten B-2 filosu, Whiteman’dan kalkış sonrası Atlantik üzerinden doğuya yönelip Avrupa ve Akdeniz hava sahalarından geçerek İran’a ulaşmış, Guam’a görünen uçuş ise aslında Whiteman’dan batıya doğru Pasifik Okyanusu üzerinden Hawaii açıklarına ve oradan Guam’a doğru ilerleyen sahte bir rota izlemiş ve aldatmaca amacı taşımıştı.

Bu stratejinin bir diğer hedefi, İran’ın hava savunma sistemlerini Guam’dan gelecek bir saldırıya hazırlıklı olmaya sevk etmekti. Tarihte önemli örnekleri olan bu gibi taktiklerin modern savaşlarda bilgi ortamını şekillendirmede en az mühimmat kadar etkili olduğunu biliniyor. Açık kaynaklarla elde edilen bilgi hacminin yüksek olduğu ve ABD’nin olası saldırısının dakika dakika izlendiği, kısacası tetikte olan bir gündem içerisinde olunmasından dolayı da bu yöntem kullandığı değerlendirilebilir. 

Bu aldatmacanın teknik kısmından ayrı olarak, Trump ve Beyaz Saray’ın “iki hafta içinde harekete geçileceği” yönündeki açıklamaları da bu planın bir parçasıydı. İran bu açıklamaları operasyonun hemen gerçekleşmeyeceği yönünde yorumladı ve tedbir seviyesini düşürmesi hedeflendi. Trump’ın alışılagelmiş çelişkili açıklamaları diplomasi arenasında problemli görülse bile bu gibi operasyonlar için askeri aldatmaca ve psikolojik harekatın başarılı bir örneği olarak addedilebilir. 

B-2’ler havadan vururken denizaltılarda görevdeydi 

Uçuş süresi 18 saat süren görev sırasında B-2’ler, Suudi Arabistan ve çevresindeki dost hava sahalarında konumlanan KC-135 tanker uçakları aracılığıyla defalarca havada yakıt ikmali gerçekleştirdi. Kaynaklar, B-2’lerin bu görevde en az üç kez havada ikmal yapmak zorunda kaldığını değerlendiriyor. B-2’ler tanker uçakları, EA-18 Growler’ların sağladığı elektronik harp desteği ve F-18 Super Hornet’lerin koruması eşliğinde hareket etti. Growler’lar, İran’ın radar ve hava savunma iletişim ağlarının çalışmasını engelleyen yoğun sinyaller yayıp elektronik bastırma yaptı. 

(Ohio sınıfı denizaltılar, ABD donanmasının en güçlü denizaltı platformları arasında yer alıyor. Bu denizaltılar, yaklaşık 170 metre uzunluğunda ve 18 bin ton ağırlığında dev deniz unsurlarıdır. Tomahawk füzeleriyle donatılan versiyonları, her biri 2 bin 500 kilometre menzile sahip yaklaşık 150 Tomahawk seyir füzesini aynı anda taşıyabiliyor. Bu denizaltılar, B-2 uçakları gibi bir “hayalet” özelliğine sahip olmasa da gelişmiş sessiz pervane sistemleri ve akustik kaplamaları sayesinde denizaltı karşı tedbirlerinden ve radar benzeri sonar tespitinden kaçma konusunda son derece etkilidir. Amerikan denizaltılarını sıkça öven Trump, 2018 Suriye saldırısında da aynı mühimmatla farklı bir denizaltının kullanıldığını da hatırlayabiliriz.)

Operasyon çok hava ve deniz unsurları vasıtasıyla çok katmanlı bir şekilde yürütüldü. İlk aşamada, bölgede görev yapan Ohio sınıfı denizaltıdan yaklaşık 30 Tomahawk seyir füzesi fırlatıldı. Bu füzeler Natanz ve İsfahan’daki üstyapı tesislerini, radar sistemlerini ve komuta merkezlerini hedef aldı. Tomahawk’ların amacı, B-2’lerin Fordow ve Natanz’daki yer altı tesislerine daha güvenli yaklaşmasını sağlamak için hava savunmasını zayıflatmaktı. Tomahawk saldırısından sonra B-2’ler, önceden belirlenen hedeflere sığınak delici bombaları bırakarak saldırının ikinci aşamasını tamamladı.

Uzun soluklu bu operasyonda B-2’ler, Whiteman Hava Üssü’nden kalkışlarından sonra Atlantik, Akdeniz ve dost hava sahalarındaki ikmal noktalarını geçerek İran hava sahasına ulaştı ve görev tamamlandıktan sonra aynı rotadan üslerine geri döndü.

(B-2 Spirit havada yakıt ikmali, bu tür saldırıların başarısı için kritik bir aşama olarak değerlendiriliyor. B-2 uçakları KC-135 Stratotanker gibi tanker uçaklarının yardımıyla havada yakıt ikmali gerçekleştiriyor. Bu işlemde tanker uçağın gövdesinden sarkan bir yakıt ikmal borusu, B-2’nin üzerine yaklaştırılıyor ve otomatik sistemler iki uçağı hassas biçimde hizalıyor. Yakıt borusu, B-2’nin ikmal girişine kilitleniyor ve yüksek basınçla yakıt transferi başlıyor. Bir B-2 uçağı yaklaşık 75.000 kilogram (yaklaşık 95.000 litre) yakıt kapasitesine sahip. Operasyonun uzun menzilli olması nedeniyle saldırı sırasında birkaç kez havada ikmal yapıldığı belirtiliyor. İkmal işlemi genellikle 10-20 dakika sürüyor ve yüksek irtifada, dost hava sahasında gerçekleşiyor. Bu sayede B-2 uçakları 20 saati aşan görevlerde kesintisiz uçuş gerçekleştirebiliyor.)

Operasyon aynı zamanda İsrail hava kuvvetlerinin desteğiyle eşgüdümlü yürütüldü. İsrail savaş uçakları, İran’ın elindeki F-14 filosunu havalanmadan önce etkisiz hale getirdi. Böylece B-2’lerin görevini tehdit edecek bir hava savunma kapasitesinin oluşmasının önüne geçildi. Komuta merkezi, operasyon boyunca gerçek zamanlı uydu görüntüleri ve istihbarat akışıyla B-2’lere yönlendirme desteği sağladı. Hedefler belirlenirken hem ABD hem İsrail istihbarat birimlerinin önceden sahadan topladığı verilerin etkili olduğu belirtiliyor.

Sonuçlar ve etkiler

İç siyasette son dönemde ICE karşıtı protestolar, Elon Musk ile yaşadığı çarpıcı kavga ve %41’lere kadar süzülen kamuoyu desteği ile sorunlu bir döneme giren Trump’ın “başarı” kovaladığı bir dönemde olduğunu söylemek yanlış olmaz. Dolasıyla gerek kişiliği, gerekse siyasi kaygılarla böylesine riskli bir operasyonu Trump ve ekibinin el üstünde tuttuğunu görmekteyiz. Operasyonun ardından yaptığı açıklamada İran’ın nükleer programının “tamamen yok edildiğini” ifade eden Trump, operasyon için “tarihi ve muhteşem bir başarı” olarak niteledi.   

Ancak Tel Aviv’den gelen açıklamaların daha soğukkanlı olması tespit sürecinin sürdüğüne yönelik izlenim yaratıyor. İsrail istihbaratın Fordo’dan taşındığı öne sürülen 400kg’lık zenginleştirilmiş uranyumun nerede olduğuna ilişkin “ilginç bilgilere” sahip olduğu açıklaması temkinli bir pozisyon çiziyor. Ordudan gelen “saldırının sonuçlarını değerlendiriyoruz” çıkışı yine bu duruma işaret ediyor. 

(Kamuoyunda tartışılan bir diğer uygu görüntüsü, Fordo çevresinde saldırıdan hemen önce tesiste yoğun bir hareketliliği olduğunu ortaya koydu. İran tarafından saldırı sonrası gelen “büyük ölçüde tahliye yapıldığına” dair ifadelerin servis edilmesine işaret eden görüntülerde kamyon ve bazı ağır iş makineleri dikkat çekmekte. Ancak uydular her an aynı bölgenin üzerinde olmadığından kamyonların tüm yolculuğunu izlemek oldukça güç. Gece taşımacılığı ve tünel kullanımı gibi yöntemler takip sürecini daha da zorlaştırıyor. Bu yüzden uranyumun tam olarak nereye götürüldüğü tespit edilemiyor.)

Uzmanlara göre zenginleştirilmiş uranyum, özellikle metalik ya da seramik kapsüller içinde ve güvenlik protokollerine uygun şekilde taşınabiliyor. Uranyumun fiziksel hacmi, kamyonlarla taşınmasına teknik olarak engel oluşturmuyor. Ancak zenginleştirilmiş uranyum büyük hacimli olmasa bile yüksek riskli bir madde olduğu için özel koruma, güvenlik ve çevre koşullarına ihtiyaç duyuyor.

Sonuç olarak kamyonlarla zenginleştirilmiş uranyum ve diğer ilintili materyallerin taşınması teknik olarak mümkün, ancak saldırıdan önce gerçekten malzeme taşınıp taşınmadığı konusunda kesin kanıt bulunmuyor. Uydu görüntüleri yalnızca bir hareketlilik olduğunu, ancak bu hareketliliğin gerçek mi yoksa aldatmaya mı yönelik olduğunu kesinleştiremiyor. Planlanan operasyon ne kadar sağlıklı şekilde icra edilirse edilsin, şu an için İran’ın nükleer programına ve iddia edilen “nükleer silah” geliştirme kapasitesine ne kadar zarar verildiği, tıpkı İran’ın “uranyum kaçırma” iddiası gibi tam olarak teyit edilmedi. 

Diplomasinin gölgesinde güç oyunu: Trump’ın zorlayıcı diplomasisi

ABD’nin operasyonu, yalnızca askeri bir harekat değil, aynı zamanda Washington’un diplomasi maskesi altındaki zorlayıcı güç politikasının bir yansımasıydı. Beyaz Saray, görünüşte masada bir çözüm arayışı içindeymiş gibi davranırken, arka planda askeri baskıyı bir koz olarak devreye soktu. Trump yönetimi, İran’la yürütülmesi beklenen nükleer görüşmelerin altını oyacak şekilde hareket etti. İsrail’in uzun süredir savunduğu “önleyici saldırı” doktrinini fiilen hayata geçirerek diplomasiyi askeri hamleyle ikame etti.

Saldırı, ABD istihbaratının İran’ın nükleer programının silahlanmaya dönmediğine dair ortak kanaatine rağmen hayata geçirildi. Bu tablo, karar sürecinde bilgiden çok, siyasi hesapların belirleyici olduğunu gösterdi. “America First” diyen Trump’ın, İsrail’in güvenlik kaygılarını ve kendi iç siyasi çıkarlarını diplomatik çözüm yollarının önüne koyduğu görüldü. 

Zorlayıcı diplomasi olarak adlandırılan bu taktik, müzakereyi sahte bir ihtimal olarak masada tutarken aslında askeri çözümü dayatmaya yönelik bir stratejiydi. Trump yönetimi, bir yandan Tahran’a “diplomasiye dönün” mesajı verip şüpheli bir ateşkes organize ederken, diğer yandan ateşlediği silahın dumanı bölgede dolaşmaya devam ediyor. Ancak bu yöntem kısa vadede bir caydırıcılık sağlasa da uzun vadede bölgedeki dengeleri daha da kırılgan hale getirdi. İran’ın nükleer programını durdurmak bir yana, Tahran’ı nükleer silah geliştirme kararına yaklaştıran bu riskli iklim ve Netanyahu’nun pervasız kararlarının bölgeyi nereye götüreceği hala belirsiz.