Araştırma-Dosya: Mercek/GZT

Hindistan ve Pakistan arasında ihtilafa neden olan Keşmir sorununda taraflar son 60 yılda 4 kez savaşırken sorunun çözümü yönünde mesafe kat edilemedi.    

Hindistan'ın idaresindeki Cammu Keşmir'in Pahalgam bölgesinde silahlı kişilerin 22 Nisan'da düzenlediği terör saldırısında 26 kişi hayatını kaybetti, çok sayıda kişi yaralandı.    

Hint yetkililerin saldırıyı düzenleyenlerin "Pakistan'dan geldiği" suçlamasında bulunması üzerine iki ülke arasındaki gerilim yeniden tırmandı.    

 Pakistan'ı yıllardır sivillere yönelik en ölümcül saldırılardan birine katılmakla suçlayan Hindistan, 22 Nisan'daki saldırıların ardından Dünya Bankası'nın on yıllardır müzakere ettiği su paylaşım anlaşmasını askıya aldı ve Pakistan'la diplomatik ilişkilerini düşürdü.   

Hindistan ve Pakistan arasında Keşmir meselesi nedeniyle uzun bir döneme damgasını vuran krizler:   

Hindistan ile Pakistan arasındaki gerginlikler, iki ülkenin de bağımsızlıklarını kazandığı 1947'de başladı.   

İngiliz sömürgesinden kurtulan Hint Yarımadası'nda Pakistan ve Hindistan, iki ayrı ülke olarak Ağustos 1947'de bağımsızlıklarını ilân etti.   

Müslüman nüfusun çoğunlukta olduğu bölgeler Pakistan'a, Hinduların yoğun yaşadığı yerler ise Hindistan'a bırakıldı.   

İngiltere, 1947'de Hindistan'dan çekilirken, nüfusunun yüzde 90'ı Müslüman olan Keşmir halkı, 1947'de Pakistan'a katılmaktan yana tavır alsa da dönemin prensi Maharaja Hari Singh, Hindistan ile birleşmeye karar verdi.   

 Paylaşılamayan doğal zenginlikleriyle dikkat çeken Keşmir, Hindistan ve Pakistan arasında büyük bir problem olarak varlığını koruyor.  

Müslüman Keşmir halkı, Hindistan ile birleşme kararına karşı çıktı  

Bu karar, iki ülke arasında büyük sorunlara yol açan Keşmir sorununun başlamasına neden oldu.  

Hindistan ile birleşme kararına Müslüman Keşmir halkı karşı çıktı.  

Artan protestolar nedeniyle kontrolü kaybeden Maharaja, isyanı bastırmak için Hindistan'dan yardım istedi. Keşmir prensinin yardım talebine olumlu cevap veren Yeni Delhi yönetimi isyanı bastırmak için askerleriyle bölgeyi işgal etti.  

4 milyonluk nüfusunun 3 milyonu Müslümanlardan oluşan Keşmir, 1947'de Pakistan'a katılmaktan yana tavır alsa da o dönemki prensin kararıyla, 26 Ekim 1947 tarihli Katılım Anlaşması ile Hindistan'a bağlandı.  

Böylece iki ülke arasındaki ilk savaş, bağımsızlıklarından kısa bir süre sonra, 22 Ekim 1947'de Keşmir yüzünden başladı.  

Savaş, Birleşmiş Milletler'in arabuluculuğunda 1 Ocak 1949'da imzalanan ateşkes anlaşmasıyla sona erdi.  

Birleşmiş Milletler, taraflar arasında bir ateşkes sağlarken 21 Nisan 1948'de bölgedeki halkın özgürce hangi ülkeye katılmak istediğine dair bir plebisit yapılması çağrısında bulundu.  

Ancak Hindistan bu referanduma karşı çıkarak bölgedeki askerlerini geri çekmeyip kontrolü altındaki toprakları “Cammu Keşmir” adıyla kendine bağladı ve Keşmir üzerindeki kontrolünü pekiştirdi.  

Pakistan da Hindistan’ın bu hareketine karşılık olarak Keşmir’de kontrol ettiği bölgelere "Azad Keşmir" (Bağımsız Keşmir) ve "Gilgit Baltistan" olarak iki özerk bölge statüsü verdi.

  

Pakistan'a katılma istekleri nedeniyle Hint askerleri ve aşırıcı Hindular, Cammu bölgesinde iki ayda 300 binden fazla Keşmirli Müslümanı katletti.  

Hindistan ile Pakistan arasında Keşmir meselesi sebebiyle, 1965, 1971 ve son olarak 1999'da da savaşlar yaşandı.  

Şimla Anlaşması'yla oluşan statüko  

1947'de bağımsızlığın kazanılmasının ardından Pakistan'da Bengal nüfusla ilgili sorunlar baş gösterdi.  

Yeni Delhi yönetiminin bugünkü Bangladeş topraklarını oluşturan Doğu Pakistan'da ortaya çıkan bağımsızlık hareketlerini desteklemesi üzerine iki ülke arasındaki üçüncü savaş çıktı.  

Pakistan, doğudaki bağımsızlık hareketlerine destek verdiği gerekçesiyle Hindistan'a hava saldırılarıyla karşılık verdi.  

Hindistan Başbakanı Indira Gandi ile Pakistan Başbakanı Zülfikar Ali Butto, Bangladeş’in yeni bir devlet olarak tanınması sağlayan ve Pakistan ile Hindistan arasında bir "Kontrol Hattı" oluşturan Simla Görüşmeleri'nde.  

Pakistan'ın 1971'de Hindistan'la yaptığı savaşın ardından Doğu Pakistan, "Bangladeş" adıyla bağımsızlığını ilân etti.  

Savaşın ardından 1972'de imzalanan Şimla Antlaşması ile "Sınır Kontrol Hattı" oluşturuldu.  

Şimla Anlaşması ile belirlenen Kontrol Hattı (LoC), Keşmir'in Hindistan ve Pakistan kontrolündeki bölgelere ayrılmasını sağladı.  

1980'li yılların sonlarında gerginlikler yeniden tırmandı  

1980'li yılların sonuna doğru Hindistan'ın kontrolü altındaki Cammu Keşmir'de kitlesel halk ayaklanmaları da baş gösterirken, şiddet eylemleri, siyasetçilere yönelik suikastlar, adam kaçırma gibi olaylar had safhaya çıktı.  

Hindistan, bölgedeki olayların Pakistan tarafından desteklendiğini iddia ederken, bölgeye de ilave güvenlik gücü konuşlandırdı.  

Taraflar arasında 1999'da Kargil bölgesindeki sınır ihlalleri nedeniyle 7 hafta süren Kargil Savaşı yaşandı. İki ülke nükleer savaşın eşiğine geldi.  

Keşmir meselesi de bu süreçte çözümü zor bir ihtilafa dönüştü. Bölgedeki askerî gerilim giderek tırmandı.  

Hindistan kontrolü altındaki Cammu Keşmir'de şiddet eylemleri, siyasetçilere yönelik suikastlar, adam kaçırma ve benzeri olaylar had safhadaydı.  

Sınırlı çatışma  

Hindistan ile Pakistan arasındaki gerilim, Hindistan idaresindeki Cammu Keşmir'de 14 Şubat 2019'da polis teşkilatına bağlı milis gücüne yapılan ve 44 kişinin öldüğü bombalı saldırıyla yeniden başladı.  

Yeni Delhi yönetimi, saldırıyla ilgili Pakistan'ı suçladı. Saldırıyı kınayan Pakistan ise suçlamayı reddetti.  

Hindistan, 26 Şubat 2019'da "Keşmir Kontrol Hattı'nın Pakistan tarafında bulunan terör örgütü hedeflerine" hava saldırısı düzenlediğini duyurdu.  

Pakistan da 27 Şubat 2019'da, hava sahasını ihlal ettiği gerekçesiyle Hindistan'a ait 2 savaş uçağını düşürdüğünü bildirdi.  

Pakistanlı yetkililer, düşen uçağın Hint pilotu Abhinandan Varthaman'ı linç edilmekten kurtarıp iyi niyet göstergesi olarak Hint yetkililere teslim etti.  

Gelişmeler üzerine Pakistan tüm hava sahasını kapatırken, Hindistan bazı havaalanlarında uçuşları durdurdu.  

Pakistan, Hindistan ve Çin arasında paylaşılamayan Keşmir'in sınır hatları.  

Hindistan, 2019'da Cammu Keşmir'in statüsünü değiştirdi  

5 Ağustos 2019'a gelindiğinde ise Hindistan, yaptığı değişiklikle yarım asırdan uzun süredir Cammu Keşmir'e ayrıcalık tanıyan anayasanın 370'inci maddesini iptal ederek bölgenin özel statülü yapısını ortadan kaldırdı ve eyaleti ikiye böldü.  

Eyalet, 31 Ekim 2019'da resmi olarak merkeze bağlı Cammu Keşmir ve Ladakh "Birlik Toprağı" statüsünde iki bölgeye ayrıldı.  

Cammu Keşmir'in statüsünün değiştirilmesinin ardından Hint güvenlik güçleri, bölgedeki baskılarını artırırken, sokağa çıkma yasağının yanı sıra internet, telefon ve ulaşım kısıtlamaları getirildi ve bölgedeki yerel partilerin yöneticileri ve üyeleri gözaltına alındı.