'Ermenistan, Rusya ile mevcut stratejik ortaklık ilişkilerini daha da derinleştirme yolunda çaba sarf ediyor. Bu arada hem Amerika ve hem de AB ile de işbirliğimizi de genişletmek istiyoruz. Tabii olarak komşularımız Gürcistan ve İran ile de ilişkilerimizi geliştirmek ve güçlendirmek için çalışıyoruz. Bu bizim menfaatlerimiz doğrultusundadır ve bu konuda ileri gitme niyetindeyiz.'

Geçen cumartesi günü televizyonda konuşurken Ermenistan'ın dış politika önceliklerini böyle açıklamış bulunuyor Dışişleri Bakanı Edvard Nalbantyan. Bu önceliklerden Rus-Ermeni ilişkilerinin ne kadar ileri olduğu zaten biliniyor. Pek bilinmeyen ise Ermeni-İran ilişkilerinin durumu, geleceği ve niteliği elbette.

Bu ilişkiler esasen çoktandır gelişiyor, çeşitleniyor ve güçleniyor. İki ülke liderler ve bakanlar seviyesinde çok sık bir araya geliyorlar. Niekim, bu çerçevede en son İran Dışişleri Bakanı Muttaki, Erivan'ı geçen ocak ayının sonlarına doğru ziyaret etmiş, muhataplarıyla verimli görüşmeler yapmıştı. Muttaki bu ziyaretinde iki ülke arasında bulunan hükümetler arası ekonomik işbirliği komisyonu toplantılarının 9.suna ortak başkan olarak katılmıştı. Bu komisyon esasen Muttaki'nin de işaret ettiği gibi özellikle şu üç stratejik projeyi ele alıyor, bunlarda ilerleme sağlamaya çalışıyor: İki ülke arasında doğrudan demiryolu bağlantısını sağlayacak yeni demiryolu, Güney-Kuzey hattı denen yeni karayolu ve Aras Nehri üzerinde inşa edilmesi planlanan hidrolik enerji santralları projeleri bunlar.

Bunlardan ilki olan demiryolu projesi çok önemli bir bölgesel proje özelliğine sahip bulunuyor. Yapılan planlamalara göre, demiryolunun toplam 470 Km'sinin 410 Km'si Ermenistan'ı boydan boya kat edecek. Geriye kalan 60 Km de İran'da yapılacak ve İran bunu kendi mali imkânlarıyla gerçekleştirecek. Üç aşamalı olarak düşünülen demiryolu projesinin birinci aşaması fizibilite çalışmaları (1,5 yıl alacak), ikincisi güzergâh tespiti ve üçüncüsü harita çalışmaları (bunun da 1,5 yıl sürmesi bekleniyor). Nihai aşama olan yapım aşamasının ise 3-4 yıl alacağı tahmin ediliyor. Buna göre, demiryolunun 5 yıl, içinde tamamlanması bekleniyor.

Demiryolunun malî portresine gelince; yaklaşık 2 milyar dolara mal olacağı hesaplanıyor. Kredi çalışmaları Dünya Bankası ve Asya Kalkınma Bankası ile halen yürütülmekte olan projeye Rusya'nın da ilgi gösterdiği ve muhtemelen yatırım yapmayı düşündüğü de söyleniyor. Son olarak Asya Kalkınma Bankası'nın yakında başlayacak fizibilite çalışması için bir milyon dolar tahsis ettiği bildirilirken, çalışmayla ilgili ihalenin önümüzdeki ay yapılacağı söyleniyor. Esasen İLF adlı Avusturya firması ön fizibiliteyi yapmış bulunuyor.

İki ülke arasında gelişmekte olan ilişkilerin son işareti olan ve bittiğinde bölgesel jeopolitiği önemli ölçüde etkileyecek olan demiryolu projesinde son durum böyle. Yeni karayolu projesi ise halen tasarı aşamasında bulunuyor. 2017'ye kadar hayata geçmesi planlanan bu yol Ermenistan'ın kuzeydeki Bavra ile güneydeki Megri'yi birleştirecek. Bu yol daha sonra Bavra'dan Gürcistan'ın Batum Limanı'na uzanacak. Tabii bu arada yol aynı zamanda İran'a da bağlanacak ve böylece İran'ın Basra Körfezi limanları ile Karadeniz'deki Gürcü limanlarını da birleştirecek. Bu proje işte böylesine önemli bir proje. Aras Nehri üzerindeki hidroelektrik santrallar inşası konusundaki görüşmeler ise sürüyor. Bunlar hangi aşamada henüz bilinmiyor.

Bu üç projeye ek olarak iki ülke arasında önemli bir enerji ilişkisinin bulunduğunu da bu arada belirtmek gerekiyor. Bu şüphesiz iki ülke arasında geçen yıl devreye giren doğalgaz hattı. Ermenistan doğalgazda Rusya'ya olan bağımlığını önemli ölçüde azaltan bu hattan bugün önemli miktarda gaz alıyor. Buna ilaveten iki ülke elektrik şebekelerini birbirine bağlayan bir yüksek gerilim hattının yapımı için mutabakata varmış bulunuyorlar. Ayrıca, bir petrol boru hattının ve bir rafinerinin inşası için de görüşmeler devam ediyor.

Bizi de ilgilendiren Ermenistan-İran ilişkileri anlattığımız gibi ulaştırma ve enerji alanlarında önemli boyutlar kazanıyor velhasıl. Siyasi alanda ise taraflar arasında herhangi bir problem de bulunmuyor. Bütün bunları bizim de bilmemiz gerekiyor elbette.