Yemen'de yaşananlar tuhaf gerçekten. Yemenliler Ali Abdullah Salih'in gitmesi için yaptıkları gösterilerin yoğunluğu açısından Tunus ve Mısır'ı geride bıraktılar. Tunus ve Mısır'da tek vücut olan ve sorunu çözen ordu, Yemen'de kendi içinde bölündü.

Yemen çoğu zaman devlet işlerinin idaresinde köklü geleneklere sahip bir kabileler ülkesidir. Bu kabileler Salih rejimini destekliyordu ve şimdi karşılıklı bombalı saldırılara kadar varan bir husumet içindeler.

İktidarın sırlarını bilen üst düzey Yemenli bir yetkili bana şöyle bir gözlemde bulunmuştu. Yemen'de üç isim iktidara geldi. Bunların ilki olan İbrahim Hamdi sadece orduya dayanarak Yemen'i yönetmiş, birleşme öncesi Aden'deki solcu yönetimle koalisyon kurmuş ve birleşmeyi arzulamıştı. Yemen içinde ise halk veya kabile güçleriyle koalisyon kurmakta aciz kalmıştı. Nihayetinde suikasta uğradı. Ardından Ahmed Hüseyin Gaşemi yine subay arkadaşlarının seçimiyle iktidara geldi. İktidarda bir aydan fazla kalamadı. Zira Aden'deki yetkililer Hamdi suikastında parmağı olduğu için kendisini affetmediler ve öldürdüler. Burada subaylar arasında anlaşmazlık patlak verdi. Aralarında yıkıcı bir anlaşmazlık çıkmasın diye tarafsız bir subay üzerinde yani Ali Abdullah Salih üzerinde anlaştılar. Yeni bir isimde anlaşana kadar birkaç aylığına seçtiler Salih'i. Hiç kimseyle yarışmadığı için gelmişti. Herkesle yarıştı ve yendi. İktidarda 32 yıl kalarak rekor kırdı.

Peki, bu nasıl oldu? Bu tarafsız subay başkalarının yapamadığını nasıl yapabildi? İktidarın sırlarını bilen Yemenli üst düzey bir yetkili bana bu durumu şöyle açıklamıştı: Yeni yöneticiye iktidarı garantiye alması için eksiksiz bir plan izlemesi yönünde tavsiyede bulunanlar vardı. Yeni yönetici tavsiyeye kulak verdi ve eksiksiz uyguladı. Bu tavsiye şu üç maddeye dayanıyor. İlki ordu. Bu kurumun güvenliği koruma sorumluluğunu üstlenmesi gerekiyor. Bu sorumluluğu, seçilen ve Yemen'in devlet başkanı olan yeni subay üstlenmeli. Salih bu görevi başarıyla yerine getirdi, kendisini destekleyen ve emirlerine itaat eden bir ordu kurdu.

İkincisi, Kongre Partisi. Bu parti etrafındaki teori şuydu: Yemen kabilelerle iç içedir. Her kabilenin eğitimli çocukları var. Bu eğitimli kabileler iktidarı yöneteceklerin kaynağıdır ve hoşnut edilmeleri gerekir. Aksi takdirde eğitimli olmaları ve bir kabilenin gözetimine sahip olmaları gibi nüfuzlarıyla yönetim için sorunlar çıkarabilirler. Bu yüzden Kongre Partisi kuruldu ve eğitimli Yemenli sınıfın çoğunluğu parti saflarına alındı. Bu kimseler parti kanalıyla Yemen'de siyasi hayatın üssünü oluşturdular. İçlerinden milletvekili, bakan, müdür, vali ve bölge yöneticileri var. Üçüncüsü, kabileyle koalisyon. Yemen kabile ülkesi ve etkin bir kabilenin desteği olmadan ülkeyi yönetmek imkânsız. Burada devlet başkanlığı ile Haşid kabilesi arasında bir koalisyon kuruldu. Bu görevin idaresini en büyük kabile lideri ve saygın bir siyasetçi olan merhum Şeyh Abdullah el Ahmer üstlendi. Ahmer, Haşid kabilesiyle rejimi destekledi ve rejim içinde parlamento başkanı oldu ancak bütünüyle rejime angaje olmadı, mesafeyi korudu, bazen rejimin tutumlarından farklı tutumlar aldığı bir parti kurdu ancak rejime fiili destek ilkesine dokunmadı.

Subay Salih'e önceki arkadaşlarının yapamadığını yapma olanağı sağlayan plan bu. Şimdi ise bu plan tamamen çöktü. Ordu kendi içinde bölündü. Parti de kendi içinde bölündü. Siyasilerin bir bütünlük içinde iktidarın yanında olduğunu söylemek mümkün değil. İktidarın destekçisi Haşid kabilesi bağlılığını bozdu ve başkanın gitmesini isteyenlere katıldı. İş, aralarında silahlı mücadeleye kadar vardı. Yönetimin kabile desteğinden yoksun olduğu söylenebilir. Bütün bunlara rağmen ilk baştaki bilmece soruyu tekrar yöneltiyoruz: Başkan iktidarda nasıl kalabiliyor ve kendisine yönelik bu uluslararası sevginin sırrı ne? Hiç kimse kesin bir cevap veremez. Hatta iktidarın sırlarını bilen bu üst düzey Yemenli yetkilinin yeni açıklaması dahi bu bilmeceleri çözemez.

Londra'da Arapça yayımlanan El Şarkulevsat gazetesi 7 Haziran 2011

ZAMAN