Sudan toprak bakımından dünyanın 10. büyük ülkesi olmakla birlikte yer altı ve yerüstü maden zenginliklerine sahip bir Afrika ülkesidir. Farklı ırklar, çeşitli din, dil ve kültürleri içinde barındıran kozmopolit bir yapıya sahiptir.

Sözün özü, Sudan çoğunluk durumundaki Müslüman nüfus ile Hıristiyan ve Animist inanışların iç içe ya­şa­dı­ğı kül­tü­rel bir do­ku­ya sa­hip.

Bu fark­lı­lık­lar bir kül­tür zen­gin­li­ği ol­mak­la bir­lik­te dün­ya­nın bir­çok ülkesin­de ve böl­ge­sin­de ol­du­ğu gi­bi Su­dan’da da ça­tış­ma se­be­bi olmuştur. 40 mil­yon nü­fu­sun ya­şa­dı­ğı ül­ke­de Müs­lü­man­lar ül­ke­nin ku­zey eya­let­le­rin­de; Hı­ris­ti­yan ve Ani­mist­ler ise gü­ney eya­let­le­rin­de yo­ğun ola­rak ya­şa­mak­ta­dır. An­cak Ku­zey­de Hı­ris­ti­yan ve Ani­mist­ler var ol­du­ğu gi­bi Gü­ney böl­ge­sin­de de azım­san­ma­ya­cak ka­dar Müs­lü­man nü­fus yaşa­mak­ta­dır. Kar­ma köy­ler, ka­sa­ba­lar ve şe­hir ma­hal­le­le­ri bulunmaktadır.

Bal­kan­lar­da ve Kaf­kas­lar­da­ki fark­lı­lık­la­rın bir ben­ze­ri olan Su­dan, ırk­sal ve din­sel ay­rı­mın dış güç­ler ta­ra­fın­dan kış­kır­tıl­ma­sı so­nu­cu dün­ya­nın en uzun sü­ren iç sa­va­şı­nı ya­şa­mış­tır. Ku­zey ile Gü­ney böl­ge­le­rin­de Su­dan dev­le­ti ile Hı­ris­ti­yan ve Ane­mist­le­rin or­tak­la­şa oluş­tur­duk­la­rı is­yan cephe­si­ne da­ha son­ra Dar­fur böl­ge­si ka­tıl­dı. An­cak Dar­fur’da­ki is­yan ve ya­şa­nan sa­vaş din­sel ve et­nik kö­ken­den de­ğil ka­bi­le­le­rin böl­ge­de üstün­lük sağ­la­ma mü­ca­de­le­sin­den kay­nak­lan­mış­tı.

En uzun sü­ren iç sa­vaş ve Gü­ney’in ay­rıl­ma mü­ca­de­le­si

Ül­ke­de­ki Gü­ney eya­let­le­ri­nin özerk sta­tü ta­le­biy­le baş­la­yan sü­reç 1955-1972 yıl­la­rı ara­sın­da ön­ce ge­ril­la mü­ca­de­le­si ola­rak baş­la­yan müca­de­le da­ha son­ra iç sa­va­şa dö­nüş­tü. 1972’de Su­dan Baş­ba­ka­nı Ca­fer Nu­mey­ri ile Gü­ney Su­dan Öz­gür­lük Ha­re­ke­ti(SSLM) li­de­ri Jo­seph La­gu ara­sın­da va­rı­lan an­laş­ma ile ül­ke­de on bir yıl sü­ren ba­rış sağlanmış­tı. (Bu ör­güt da­ha son­ra SPLA –SPLM ola­rak isim değiştirdi ve John Ga­rang’ın he­li­kop­ter ka­za­sın­da şa­ibe­li ölü­mü­nün ar­dın­dan 30 Tem­muz 2005’de li­der­li­ği bu­gün hâ­lâ Gü­ney Su­dan dev­let baş­kan­lı­ğı gö­re­vi­ni yü­rü­ten Sal­va Ki­ir Ma­yar­dit dev­ral­dı.)

Ame­ri­ka ve İs­ra­il ve di­ğer ba­tı­lı ül­ke­le­rin kış­kırt­ma­la­rı ve si­lah­lan­dır­ma­la­rı so­nu­cu 1983 yı­lın­da tek­rar baş­la­yan bu iç sa­vaş tam 22 yıl sür­dü (1983- 2005). Bu iç sa­vaş­ta ta­raf­lar bir­bir­le­ri­ne ağır ka­yıp­lar ver­dir­di. Bu sü­reç­te ku­zey ve gü­ne­yin, pet­rol baş­ta ol­mak üze­re en zen­gin ma­den kay­nak­la­rı si­lah kar­şı­lı­ğı em­per­ya­list dev­let­le­re peş­keş çe­kil­di. Ay­rı­ca 1983-2005 ara­sın­da ya­şa­nan ça­tış­ma­lar­da 2 mil­yon in­san ha­ya­tı­nı kay­bet­miş, on bin­ler­ce­si sa­kat kal­mış, 4 mil­yon­dan faz­la in­san ül­ke­nin çe­şit­li böl­ge­le­ri­ne göç et­miş­tir. Ça­tış­ma böl­ge­le­rin­de­ki hal­kın bir kıs­mı ise kom­şu ül­ke­le­re sı­ğın­mak zo­run­da kal­mış­tır.

2005 yı­lın­da ta­raf­la­rın si­lah bı­rak­ma­sı ve Kap­sam­lı Ba­rış An­laş­ma­sı’nın ka­bu­lü ile iç sa­vaş res­men son bul­muş ol­du. Va­rı­lan ba­rış an­laş­ma­sıy­la, Gü­ney Su­dan böl­ge­si ya­rı-özerk sta­tü ka­za­nır­ken, 2010 yı­lın­da ül­ke ça­pın­da ge­nel se­çim­le­rin ya­pıl­ma­sı ve 9 Ocak 2011’de de tam ba­ğım­sız­lık için Gü­ney Su­dan’da re­fe­ran­dum ya­pıl­ma­sı ön­gö­rül­müş­tür. 9 Ocak 2005’ta im­za­la­nan an­laş­ma­ya gö­re pet­rol ge­lir­le­ri­nin ku­zey-gü­ney ara­sın­da eşit da­ğı­tıl­ma­sı ve Ab­yei böl­ge­sin­de eş­za­man­lı ay­rı bir re­fe­ran­du­mun ya­pıl­ma­sı ka­ra­ra bağ­lan­dı.

Gü­ney Su­dan ba­ğım­sız­lı­ğı­na ka­vu­şu­yor

Ya­şa­nan iç sa­vaş­lar ile va­rı­lan ba­rış an­laş­ma­la­rı ar­tık ge­ri­de kal­dı. Şim­di sı­ra, pa­ra­fe edi­len mad­de­le­rin son du­ra­ğı olan re­fe­ran­dum­da. 9 Ocak 2011 ta­ri­hin­de Su­dan ta­ri­hin­de bir dö­nüm nok­ta­sı ya­şa­na­cak ve ya­pı­la­cak re­fe­ran­dum so­nu­cu ül­ke res­men iki­ye bö­lü­ne­cek. Ya­ni ikin­ci bir ül­ke, mil­let­ler ca­mi­ası­na ka­tıl­mış ola­cak. Re­fe­ran­dum so­nu­cu­nu gör­me­den Su­dan’ın bö­lü­ne­ce­ği­ni yaz­mış ol­mam eleş­ti­ri­le­bi­lir; an­cak ba­zı ger­çek­le­ri ön­ce­den bil­mek için ka­hin ol­ma­ya ge­rek yok.. Çün­kü Gü­ney Su­dan hal­kı­nın bü­yük des­te­ği­ni alan SPLM, Su­dan’da ger­çek­le­şen Ni­san 2010 ge­nel se­çim­le­rin­de Gü­ney Su­dan böl­ge­sin­de %92,8’lik ezi­ci bir üs­tün­lük sağ­la­mış­tı. SPLA Gü­ney Su­dan’ın ba­ğım­sız­lı­ğı­na ön­cü­lük eden si­ya­si ör­güt­tür. Bu ger­çek­ler göz önü­ne alın­dı­ğın­da Gü­ney Su­dan’ın bu re­fe­ran­dum­dan ba­ğım­sız­lık el­de ede­ce­ği açık­ça gö­rül­mek­te­dir.

Ta­ri­hin sey­ri­ne göz at­tı­ğı­mız­da, Su­dan, is­yan­lar ve ik­ti­dar kav­ga­la­rı ile iş­gal­ler­le bo­ğu­şa­rak bu­gün­le­re gel­miş bir ül­ke ola­rak kar­şı­mı­za çık­mak­ta­dır. Ben 1996 yı­lın­dan bu gü­ne Su­dan’ı de­fa­lar­ca zi­ya­ret ede­rek ta­ri­hi­ni ve ya­şa­nan olay­la­rın se­bep­le­ri­ni araş­tı­ra­rak “Meh­di Ha­re­ke­tin­den İs­lam Dev­ri­mi­ne SU­DAN” is­min­de bir de ki­tap yaz­dım. Su­dan’ın ta­ri­hi­ni ve geç­miş­ten gü­nü­mü­ze ya­şa­nan iş­gal­le­ri ve bu iş­gal­le­re kar­şı baş­la­tı­lan di­re­niş ha­re­ket­le­ri ile ba­ğım­sız­lık son­ra­sı dar­be­ler­le baş­la­yan ik­ti­dar kav­ga­la­rı­nı ay­rı­ca, Gü­ney­de­ki Hı­ris­ti­yan ve Ani­mist­le­rin baş­lat­tık­la­rı ay­rı­lık­çı is­yan­la­rı ay­rın­tı­la­rıy­la araş­tı­ra­rak bu ki­ta­bım­da top­la­dım. An­cak ki­ta­bın ya­yın­lan­dı­ğı 1999’dan bu­gü­ne çok önem­li ve ta­ri­hi ge­liş­me­ler ya­şan­dı­ğı için an­la­şı­lan o ki, ki­ta­bı­mı ye­ni­le­mem ve ya­kın ta­ri­hin ger­çek­le­ri­ni de ila­ve et­mem ge­re­ke­cek.

Di­le­ği­miz; ba­ğım­sız­lı­ğı­nı ka­za­na­cak olan Gü­ney Su­dan’ın, Su­dan yö­ne­ti­min­den in­ti­kam al­mak is­te­yen em­per­ya­list güç­le­re ta­şe­ron ol­ma ye­ri­ne Har­tum yö­ne­ti­mi ile iyi iliş­ki­ler için­de dost ve kar­deş ül­ke ola­rak var­lı­ğı­nı sür­dür­me­si­dir. Bu ko­nu­da Su­dan Dev­let Baş­ka­nı sa­yın Ömer El Be­şir’in iyi ni­yet ve ya­pı­cı yak­la­şım­la­rı Gü­ney­de­ki si­ya­si­ler ta­ra­fın­dan iyi okun­ma­lı ve bu fır­sa­tı de­ğer­len­dir­me adı­na ben­zer bir yak­la­şım için­de ol­ma­lı­dır­lar. Ak­si hal­de böl­ge ye­ni olum­suz ge­liş­me­ler ya­şan­ma­sı­na se­bep olur­lar. İş­te o zaman kazanan em­per­yalist güç­ler, kay­beden her zaman ol­duğu gibi böl­ge hal­kı ve dev­let­leri olur. Şim­diye kadar ol­duğu gibi...

YENİ AKİT