İsrail Balkan ülkeleri ile ilişkilerini güçlendirmeye, çeşitlendirmeye dönük önemli hamleler yapıyor, liderler seviyesinde yaptığı ziyaretlerle bu ülkeleri kendi safına çekmeye çalışıyor.

Nitekim, bu çerçevede geçen ay Devlet Başkanı Şimon Peres, Slovenya ve Hırvatistan'a gitmiş, çeşitli temaslarda bulunmuş, bu ay da Romanya'ya önemli bir ziyaret yapmıştı. Ayrıca, Peres'i takiben Başbakan Netanyahu da Atina'yı ziyaret etmişti.

İsrail liderlerinin ziyaret ettikleri bu ülkeler arasında şüphesiz Romanya en önemli olanı. İsrail ile bu ülke arasında 2004 yılından bu yana önemli askerî ilişkiler var. Bunlar da özellikle İsrail hava kuvvetlerinin değişik coğrafyalardaki muhtemel harekât hazırlıkları için son derece değerli. Nitekim, bu ay ortalarında Romanya'da meydana gelen ve 6 İsrailli subayın öldüğü helikopter kazası ile bu hazırlıkların ne kadar kapsamlı olduğu ortaya çıkmıştı.

Romanya, kazanın olduğu günlerde yazdığımız kapsamlı bir yazı ile altını çizdiğimiz gibi İsrail hava harekâtlarına hazırlık bakımından ve başka askeri yönlerden bu ülke için son derece önem arz ediyor. Bu konu şüphesiz İsrail-Romanya ilişkilerinin görünen ve ortaya çıkan bir yönü sayılır.

Diğer yandan, bu ilişkilerin bir de son derece önemli ekonomik yönü de var. Pek fazla bilinmeyen bu konuda İsrail son yıllarda çok önemli avantajlar ve gelişmeler sağlamış bulunuyor. Bu da özellikle Romanya'daki İsrail menşeli yatırımlarda kendisini gösteriyor.

Bugün çeşitli kaynaklara göre, Romanya'daki İsrail menşeli yatırımlar 2 milyar doların üzerinde bulunuyor. Bu yatırımlar da çok çeşitli alanlarda. Meşrubat, süt ürünleri, hayvancılık, sigortacılık, global şirketlerin temsilcilikleri, araba kiralama, mühendislik, gazino işletmeciliği, tarım, bilişim, inşaat gibi alanlar bunlar.

Romen makamlarına göre, bugün Romanya'da İsrail'de kayıtlı 3.500 kadar şirket faaliyet halinde. Bunlara ilaveten ülkede İsraillilerin sahip olduğu; ancak üçüncü ülkelerde kayıtlı 2.000 kadar başka şirket de var.

İsrailli şirketler bu faaliyetleriyle Romen ekonomisinde önemli bir ağırlığa sahip bulunuyorlar. Ayrıca bu şirketler Romanya'nın Avrupa Birliği üyesi olması sebebiyle Birlik ülkelerine çok avantajlı şartlarda ihracat da yapıyor, bu ülkelerde de mevzi kazanıyorlar.

Bu şirketlerin arasında tanınanlar da var, tanınmayanlar da. Tanınanlara bir örnek bugün Romanya'nın Prigar marka meşrubatı mesela. Tanınmayanlara gelince; bu konuda pek çok isim var. YH Dimri Construction and Development Ltd, Synel Industries, Cargal Ltd bunlardan aklıma hemen gelenler. Sebebi de bu üç şirketin medyada yer alan geçen ay kazandıkları önemli ihaleler. Bir de mesela Gabriel Resources var. Bu şirket bugün Romanya'da bulunan dünyanın sayılı altın madenlerinden olan Rosa Momtana altın madenine sahip bulunuyor.

İsrail'in Romanya yatırımları işte bu boyutlarda. Bu yatırımlara ilaveten Romanya'dan kaçıp İsrail'e yerleşen Romen Yahudilerinin 2. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında el konulan mallarını geri alma gayretleri de var. Bu çerçevede, yapılan 200.000 kadar iade talebinin 9.000'inin kazanıldığı ve bunların çoğunun Romen Yahudilerinin eski malları olduğu söyleniyor. Kısacası, İsrail bu yolla da Romen ekonomisinde yer ve zemin kazanıyor.

Bu ilişkilere ilaveten 30.000 kadar İsrail vatandaşının aynı zamanda Romen vatandaşı olduğu ve bunların bu sayede Avrupa Birliği'nde serbestçe hareket ettikleri de önemli bir husus olarak ortada dururken yaklaşık 200.000 Romen vatandaşının da İsrail'de göçmen işçi olarak çalışmakta olduğu, bunun da ilişkilerin gelişmesinde önemli rol oynadığı da söylenebilir.

İsrail-Romanya ilişkileri ve bundaki İsrail yatırımlarının rolü ve payı kısaca anlattığım şekilde. İsrail Romanya'daki gelişen ve çeşitlenen yatırımlarıyla bu ülkede güç ve nüfuz kazanıyor; bunu başka Balkan ülkelerinde de yapıyor elbette. Esasen başka ülkelerde gerçek gücü kazanmanın en önemli boyutu da yatırım gücü elbette. Ne diplomasi ne başka araç yatırımların yerini alamaz. İsrail de işte bunu yapıyor kısacası...

Biz de bu yazıyla İsrail-Romanya ilişkilerinin yatırım boyutuna dikkat çekerek bu konuda söyleyeceklerimizi tamamlamış oluyoruz. [email protected]

ZAMAN