Özellikle değişik coğrafi özelliklere sahip uzun menzilli hava operasyonlarının eğitimlerini yapabilmek için İsrail uygun bir coğrafya ve yeterli alana sahip bir ülke değil.

Sınırlarının kısa, coğrafi özelliklerinin farklı olmaması, ülkenin yarısının çöllerden meydana gelmesi, dağlarının alçak olması gibi özelliklerden dolayı İsrail bu eksiğini yıllardır başka ülkelerde yaptığı eğitimlerle telafi etmeye çalışıyor.

Yakın zamana kadar Türkiye bu ülkelerden birisiydi; ama özellikle Mavi Marmara olayından sonra bu eğitimler geçmişte kaldı; bundan sonra da kolay kolay yeniden gündeme gelemez.

İsrail'in bu konuda Türkiye'yi kaybetmesinin kendisini çok zorladığı da söylenemez; zira bu ülke, söz konusu hava eğitimleri için zaten öteden beri başka ülkelerden de çoktandır faydalanıyor.

Bu ülkelerden birisi geçenlerde bu köşede ayrıntılarıyla anlattığım gibi komşumuz Yunanistan; bir diğeri de kamuoyunda pek bilinmese de Romanya. Esasen bu bağlamda Romanya'nın adı çoktandır geçiyor; ama somut bir şekilde kesin olarak da tam telaffuz edilmiyordu. Neyse ki, bu durum üç gün önce (pazartesi 15 sularında) meydana gelen bir kaza sonucu artık netleşmiş, kesinleşmiş bulunuyor.

Basında yer almayan söz konusu kaza, Romanya'nın başkenti Bükreş'e 120 kilometre uzaklıkta bulunan Zarnesti şehri yakınlarındaki Karpat Dağları'nda İsrail Hava Kuvvetleri'ne mensup CH-53 Sea Stallion tipli Sikorsky ağır nakliye helikopterinin dağa çarpıp düşmesi, içinde bulunan altısı İsrailli, biri Romen subayın öldüğü, İsrail'i yasa boğan önemli bir kaza.

İsrail ile Romanya arasında Blue Sky 2010 ortak hava askerî tatbikatı çerçevesinde yapılan eğitim uçuşu sırasında düşen helikopter, İsrail'de Yasur olarak anılıyor. 1960'ların sonlarından itibaren İsrail Hava Kuvvetleri envanterine giren bu helikopterin hâlâ pek çok gizli denizaşırı operasyonda kullanılmakta olduğu söyleniyor. Ancak yaşlandığı için yakın zamanda 2025 Yasur kodlu bir modernizasyon programı çerçevesinde gövdesi ve avionik sistemleri yenilenmiş, havadan karaya füzelerle teçhiz edilmiş bulunan helikopterin geleceği söz konusu kaza ile tartışılmaya da başlanmış bulunuluyor ve bununla ilgili önemli sorular gündeme geliyor. 'Normal bir tatbikatta düşen bu helikopterin, yarın uzun menzilli, denizaşırı bir operasyondaki performansı nasıl olur?' gibi sorular bunlar.

Romen dağlarında operasyon eğitimi yapan bu helikopterler haberlere göre İsrail'den doğrudan doğruya Romanya'ya uçmuşlar; yakıt ikmalleri ise Yunanistan'da yapılmış. Tatbikatın bir yönü de böyle.

Önemli yönü ise İsrail ile Romanya arasındaki askerî tatbikat ve eğitim ilişkilerini açıkça ortaya koymasında yatıyor. Esasen, İsrail Hava Kuvvetleri, Romanya semalarında ilk defa 2004 yılında eğitim uçuşları yapmaya başlamış, daha sonraları İsrail, Romanya ile bu konuda 2006 yılında resmi bir anlaşma da imzalamıştı. Bu arada, yeri gelmişken Bulgaristan'ın da hava sahasını eğitim amaçlı olarak İsrail uçaklarına açtığının söylendiğine de işaret edelim.

İsrail ile Romanya arasındaki ilişkiler sadece askerî eğitim alanında ileri düzeyde değil; siyasi, diplomatik, ekonomik ve ticari alanlarda da bu ilişkiler gerçekten çok sıkı ve ileri düzeyde bulunuyor. Bugün İsrail'in Romanya'da hatırı sayılır yatırımları var. Siyasi ve diplomatik alanda Romanya, İsrail'i her konuda açıkça destekliyor. Nitekim, bir İsrail Dışişleri Bakanlığı mensubu dünkü gazetelerde Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Polonya, Macaristan ve Bulgaristan'ın yanı sıra Romanya'nın hem Avrupa genelinde hem de Avrupa Birliği'nde İsrail'in en güçlü dostlarının olduğunu söylüyor. Yaşanan olaylar ve gerçekler de bunu doğruluyor zaten.

Bu arada ilişkilerin İsrail ayağı da öteden beri çok güçlü ve sıkı sayılır; zira bugün İsrail nüfusunun çok önemli bir bölümü (en az 500.000 civarında) Romanya asıllı Yahudilerden meydana geliyor. Hatta İsrail'i teşkil eden gruplar içinde birincinin bunlar olduğu da söylenebilir. Bu yüzden bugün İsrail'i yönetenlerin arasında Romanya asıllıların çok etkili olduğu bir gerçek. Hatırladığım kadarıyla Bakan Eliezer mesela bunlardan birisi.

Kamuoyunda pek bilinmeyen; ama bir kaza sonucu gündeme gelen İsrail-Romanya ilişkilerinin bugünkü durumu kısaca böyle... [email protected]

ZAMAN