Rusya'nın dünya çapındaki en büyük yazarı Soljenitsin geçen pazar kalp rahatsızlığı sonucu 89 yaşında hayata veda etti..

Abide eseri Gulag Takımadaları ile 1970 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülen ve 1974 yılında komünist yönetim tarafından Batı'ya sürgün edilen yazar, yaklaşık 18 yıl kadar münzevi bir hayat yaşadığı Amerika-Vermont'tan sonra kendi isteğiyle, ömrünün geri kalan kısmını vatanında geçirmek için 1994 yılında Rusya'ya geri dönmüştü malum.

Soljenitsin Rusya'ya döndükten sonra iki kitap yazmıştı. Bunlardan ilki 1994 yılında çıkan 'XX. Yüzyıl Sonunda Rusya Problemi' adlı bir eserdi. İkinci eseri ise, 1998 yılında çıkan 'Rusya Çöküyor' adlı, güncel bir eserdi ve o dönemdeki konjonktürüne ters düştüğü için fazla beğenilmemişti.

Aslında bu eser 'Yeni Rusya'yı, Rusları yerden yere vuran zehir zemberek bir manifestoydu. Yeltsin dönemini acımasızca eleştiren bu eser de o dönemde hâkim olan vurguncu-kapkaççı kültür ve çevre tarafından aşağılanmış, Soljenitsin bunlar tarafından gericilikle itham edilmişti. Esasen yazar Amerika'dayken de bu ülkenin kültürüne hâkim liberal-sol sistem tarafından da gericilikle suçlanmıştı. Bunun sebebi de yazarın Harvard'da verdiği bir konferansta Amerika'yı manen zayıf, adi bir materyalizm batağına batmış bir ülke olarak nitelemesiydi.

Soljenitsin, manifestosunda elbette doğruları söylüyor, Rusya'nın o günkü durumunun gerçekçi bir değerlendirmesini yapıyor ve şöyle diyordu bazı yerlerde: '... Devlet kurumu yüzde 90 oranında rüşvet ve çıkarcıların elinde eriyor. Cürüm, en yüksek makam dahil bütün iktidar tabakalarını silip süpürüyor. Köylerimiz, okullarımız ölüyor; ordumuz savaşa girmeden savaş kaybediyor, yeniliyor. Medyamız eskiden Sovyet sansürü tarafından kontrol edilirdi; şimdi ise kapkaççı işadamları tarafından kontrol ediliyor. Bugün Rusya, halkın yaşayıp yaşamadığına hiç önem vermeyen, halkın kaderiyle hiç ilgilenmeyen bir grup egoist insan tarafından yönetiliyor... Rus devleti bugün bir hayalet devlettir. Rusya'nın bugün yapması gereken en önemli şeylerden birisi vatanseverlik duygusunu ihya etmektir.'

Bu tespitlerin yazarı Soljenitsin, Yeltsin döneminin sona ermesiyle birlikte gerçek bir Rus vatanseveri olan Vladimir Putin'in danıştığı, fikirlerine önem verdiği bir konuma yükseldi.. Yeltsin döneminde aşağılanan, horlanan yazarı Putin ara sıra ziyaret etmiş ve onun engin fikir dünyasından bir şeyler edinmeye, bunları pratiğe dökmeye çalışmıştı.

Soljenitsin yıllardır üzerinde çalıştığı son büyük eserini 2000'de çıkardı. Bu eser onun son 10 yıl içinde yazdığı en uzun eseri; yaklaşık 500 sayfalık eser birkaç cilt olacak bir külliyatın ilk cildi; adı da '200 Yıldır Birlikte'.

Eser, Rus-Yahudi ilişkilerinin, Yahudilerin Rus toplumundaki yerinin ve onların 1917 Devrimi'ndeki rolünün bir tarihi. Önsözünde şöyle deniyor: 'Yazar, bu eseri yazmaktaki nihai amacını şöyle anlar: Rus-Yahudi ilişkilerinin geleceği bakımından karşılıklı anlayış yollarını mümkün olduğu kadar kavramak, anlayabilmek...'

Zaman zaman öteki eserlerinde Yahudi aleyhtarlığı yaptığı iddia edilen ve suçlanan Soljenitsin bu konuda, 'Ben bu aşırı tepki ve duygusallıktan hiç rahatsız olmadım; çünkü ben bunların çok üstündeydim; bunları aşıyordum; zaten ben bunların beni bende olmayan şeylerle suçladıklarını öteden beri biliyordum.' demiş ve bu son eserinin çıkışı dolayısıyla bir dergiye verdiği mülakatta da 'Yahudi karakterinin incelik, kurnazlık, keskinlik, sivrilik, esneklik gibi unsurlara büyük değer verdiğini' söylemişti.

Ölüm cezasının Rusya'da yeniden ihdasını savunan Soljenitsin, mer'i kültüre göre keskin ve sivri bir ilginç adam; hasımlarına göre de devrini tamamlamış bir gericiydi.

Hakkında çok şeyler söylenebilecek edebiyat devi gerici Soljenitsin'in ölümü bana bunları ve Putin'in Rusya'yı yeniden ayağa kaldırmasını hatırlattı kısacası...

ZAMAN