Geçen hafta Azerbaycan'a resmî ziyarette bulunan İsrail Dışişleri Bakanı Avigdor Liberman iki ülke arasındaki ilişkileri 'iyi, istikrarlı ve önemli' şeklinde nitelemiş, ilişkilerin daha iyi olamayacağına dikkat çekmiş ve bunları güvenilir ve üretken olarak da tarif etmiş bulunuyor.

Azeri taraf da ilişkileri herhalde bu diplomatik dille tanımlıyordur.

Azerbaycan-İsrail diplomatik ilişkilerinin 20. yılı dolayısıyla ve muhtemelen başka sebeplerle Bakü'yü ziyaret eden Lieberman'ın ziyareti konusunda medyada fazla bilgi yok; ancak Lieberman, Cumhurbaşkanı Aliyev ile İran konusunu da ele aldıklarını açıklamış bulunuyor. Esasen, son günlerde Azerbaycan, İran ile alakalı bazı haberlere de konu oluyor. Bunlardan birisi Amerikan Foreign Policy dergisinde yer alan İsrail'in Azerbaycan'da askerî hava üsleri elde ettiğine, bunların muhtemelen İran'a karşı kullanılabileceği yolundaki son derece şüpheli ve maksatlı haber. Bizde bazı kimselerin üzerine hemen atladıkları ve gerçek olarak yazıp sunup, böylece Azerbaycan'ı hedef aldıkları bu haber, araştırmama göre asılsız ve uydurma. Yani gerçek değil.

Hem Azeri yönetiminin ve hem de Lieberman'ın ve başkalarının şiddetle reddettikleri bu habere söz konusu olan Sitalçay Askerî Havaalanı, Bakü'nün 70 kilometre kuzeyinde bulunan Sovyet dönemine ait bir havaalanı. Bir zamanlar Sovyet savaş uçaklarının bulunduğu bu havaalanı, 1990'ların ortalarından itibaren kullanılmıyor; bir anlamda kaderine terk edilmiş, kapatılmış bulunuyor. Havaalanı Bakü-Rusya otoyoluna çok yakın konumda. Bu yüzden açıkça ve kolayca görülebilecek, izlenebilecek durumda. Bu yüzden burada uçakların bulunması, bunların uçması çok kolay tespit edilebilir. Ayrıca, kullanılmadığı ve eskidiği için bugün hemen kullanılabilmeye uygun da değil. Modernleştirilmesi en az 6 ay alır ve bu da kolayca tespit edilebilir. Bu yüzden, bu havaalanının bugünkü şartlarda hiç kimse tarafından kullanılması mümkün değil şüphesiz. Haberin aslı astarı işte böyle.

Azerbaycan ve İsrail'in yakın zamanda konu olduğu ve sakız gibi çiğnenen bir başka haber de Azerbaycan'ın İsrail'den almaya karar verdiği 1,6 milyar dolarındaki askerî malzeme haberi. Çeşitli tiplerde insansız hava araçları, uçaksavar ve füze sistemlerinin içinde yer aldığı bu askerî alım da bazıları tarafından eleştiriliyor, Azerbaycan hedef haline getiriliyor. Biz bu konudaki fikirlerimizi geçen ay uzun bir yazıyla anlatmış, savaş halinde olan Azerbaycan'ın ihtiyaçlarına göre istediği ülkeden silah, malzeme satın alma hakkının olduğunu söylemiş, alımı eleştiren İran'ın İran-Irak savaşı sırasında gizli yollardan hem Amerika ve hem de İsrail'den silah aldığına dikkat çekmiştik. İran bir yana biz de bugün hâlâ terörle mücadelede kullandığımız Heronları İsrail'den almamış mıydık?

Neyse bunları geçelim, Azerbaycan-İsrail ilişkilerine dönelim. İlişkiler ticari, ekonomik, diplomatik ve askerî alanlarda iyi durumda görünüyorlar. İsrail, Bakü-Ceyhan hattından gelen Azeri petrolünü alıyor. Bu da petrol ihtiyacının yaklaşık üçte birine tekabül ediyor. İkili ticaret hacmi 4 milyar dolar civarında bulunuyor. İsrail özel sektörünün Azerbaycan'da önemli yatırımları ve şirketleri var. 1990'larda Azeri pazarına giren İsrail şirketleri özellikle hizmet sektöründe yoğunlaşmış bulunuyorlar. İletişim sektörü bunlardan en önemlisi. Ayrıca, doğalgaz ve petrol ile alakalı ileri teknoloji alanlarında da İsrailli şirketler faaliyet gösteriyorlar.

Kısacası 20 yıl önce başlayan ilişkiler bugün her iki tarafın da faydasına olacak şekilde işliyor, gelişiyor. İlişkilerin gelişmesinde ayrıca Azerbaycan'daki Yahudi nüfusu da belli bir rol oynuyor. Bugün Azerbaycan'da büyük çoğunluğu 'Dağ Yahudileri' olarak anılan Babil sürgünü Yahudileri ile Sovyetler döneminde ülkeye gelip yerleşen Aşkenazim Yahudileri yaşıyor. Büyük çoğunluğu Kırmızı Kasaba'da yaşayan Dağ Yahudileri (toplam 5500 kadar)ile büyük şehirlerde yaşayan Aşkenazimlerle birlikte toplam Yahudi nüfusu 9000 civarında bulunuyor. Ayrıca, eski dönemlerde İsrail'e göç etmiş 40-50 civarında Yahudi de var. Bunların Azerbaycan ile alakaları da güçlü şekilde devam ediyor. Tel-Aviv'den Bakü'ye haftada bir uçak seferi var. Ancak, bunlara rağmen bugün Azerbaycan'ın İsrail'de büyükelçiliği yok. Bu da Azerbaycan yönünden bir mesaj elbette. Son haberler dolayısıyla gündeme gelen Azerbaycan-İsrail ilişkileri bugün kısaca böyle.

ZAMAN GAZETESİ