Rusya yıllarca karşı çıktı, zaman zaman tehditler savurdu; ama Amerika kararından vazgeçmedi ve dün Çek Cumhuriyeti hükümeti ile bu ülkede konuşlandırılacak olan radar anlaşmasını imzaladı.

Amerikan Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice ve Çek Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Karel Schwarzenberg tarafından törenle imzalanan bu anlaşma Amerika'nın kısaca BMDS denen global balistik füzesavar sistemi ya da kalkanının Avrupa ayağının ilk adımı oluyor.

Bu adım çok gelişmiş bir BMD X-Band radarın kurulacak bir üsse 2011 yılına kadar konuşlandırılmasını öngörüyor. Radarın şüphesiz kendi başına çalışmayacak; önleyici ya da avcı füzelerle desteklenmesi gerekiyor.

Esasen bu füzelerle bağlantılı olarak çalışacak olan X-band radarlarda son yıllarda oldukça önemli hamleler yapılmış bulunuyor. Bugün Pasifik Okyanusu'nda seyyar platform diye geçen sayısı açıklanmayan Amerikan savaş gemilerinde bu radarlar faal durumdalar. Karada konuşlu bu radarlardan birisi ise Japonya'da Şariki'de bulunuyor.

Gerektiğinde taşınabilir özelliğe sahip, yüksek enerji ışınlarıyla ile çalışan ve 4.700 kilometre öteden havada bir top büyüklüğündeki nesneyi bile tespit edebilen bu radarlar kendi türünde radar teknolojisinin ulaştığı son aşama olarak kabul ediliyor.

Devreye girdiğinde entegre ve katmanlı bir sistem olacak olan BMDS genel olarak bugün hem deneme hem konuşlandırma bakımlarından oldukça ileri bir safhada bulunuyor zaten. Karada konuşlu önleyici füzeler (interceptors) bakımından bugün sistem Alaska-Fort Greely'de çalışır vaziyette 16, California-Vandenberg Hava Üssü'nde ise 2 adet füzeye sahip. Bu yıl sonuna kadar da bu yerlerdeki toplam füze sayısının 24'e çıkarılması planlanıyor.

Çekoslovakya'da konuşlandırılacak radar işte bu entegre sisteme zaman içinde dahil edilecek. Bu bakımdan sistemin geleceği açısından Çek Cumhuriyeti ile yapılan anlaşma çok önemli bir adım.

Radarı destekleyecek avcı füzelere gelince; eğer anlaşma sağlanabilirse bu füzeler Polonya'da kurulacak bir üste konuşlandırılacaklar. Amerika'nın çok ısrar ve gayretlerine rağmen Polonya anlaşmaya hâlâ yanaşmıyor. Polonya üsse izin vermesi karşılığında Amerika'dan milyarlarca dolara varan askerî yardım talep ediyor, ordu ve füze sistemlerinin modernleştirilmesini şart koşuyor. Bu talepleri aşırı bulan Amerika ise Polonya ile anlaşmaya varılamaması ihtimalini göz önüne alarak son günlerde Baltık ülkesi Letonya ile söz konusu füzelerin konuşlandırılması konusunda önemli görüşmeler yapıyor. Amerikalı diplomatlar bu görüşmeleri 'yedek plan' olarak nitelendiriyorlar.

Bu arada Çek Cumhuriyeti ile varılan anlaşmanın da önünde parlamento pürüzünün olduğunu belirtmem gerekiyor. Bugün anlaşmayı imzalayan merkez-sağ Çek hükümetinin 200 milletvekilinden meydana gelen parlamentoda 100 milletvekiline sahip olduğu ve bu yüzden anlaşmanın onaylanıp hayata geçmesi için muhalefetin desteğini alması şart oluyor. Bu bakımdan anlaşmanın önünde hâlâ önemli bir engelin olduğu söylenebilir. Ayrıca, anlaşmaya karşı oldukça güçlü bir kamuoyu da var. Geçen ay yapılan bir kamuoyu yoklaması, anlaşmaya karşı olanların yüzde 68 gibi yüksek bir oranda, lehinde olanların ise sadece yüzde 24 gibi düşük seyrettiğini ortaya koymuştu. Bu oranların parlamentoyu ne kadar etkileyip etkilemediği tam bilinmiyor; ancak parlamentoda güçlü bir muhalif kesimin olduğu da bugünden belli sayılır. Amerika'nın Çek Cumhuriyeti ile vardığı radar anlaşmasına ilaveten her iki ülke halen radar tesisinde görevlendirilecek Amerikan askerî personelinin statüsünü de görüşüyorlar.

Anlaşmayla ilgili son durum aşağı yukarı bu çerçevede bulunuyor ve Rusya anlaşmaya şiddetle karşı çıkmaya devam ediyor, gereken karşılığı vermeye kararlı olduğunu söylüyor.

ZAMAN