10 uluslararası yardım kuruluşu, Sudan’da 2005 yılında güneyle kuzey arasında imzalanan ve 20 yıldan uzun süren bir savaşı sona erdiren barış anlaşmasının kurtarılması için harekete geçilmezse savaşın yeniden patlak verebileceği uyarısında bulundu. 10 örgütün yaraya parmak basan raporu, bu anlaşmanın şiddetin, kronikleşen yoksulluğun ve siyasi gerginliğin artması sebebiyle çökeceğine dair bir uyarı. Fakat anlaşmanın ABD, Avrupa ve BM’yi kapsayan garantörleri Darfur kriziyle iştigal etti ve anlaşmanın ihlal edilmesini ele almadı. Bu durum şartları kötüleştirdi.

Askıdaki sorunların ve özellikle de güneyin 2011’de düzenleyeceği referandumla ilgili sorunun çözümünde hem kuzeyin hem de güneyin desteklenmesi için harekete geçilmeli. Güçlü ve kapsamlı uluslararası çabalara ihtiyaç var. Bu referandum muhtemelen güneyin kuzeyden ayrılmasına ve bağımsız bir devletin kurulmasına yol açacak.

Fakat insan Batı’nın Sudan’a yönelik niyetlerinden kuşku duymaktan kendini alamıyor. Batı güneyi ayrılmaya teşvik ederek ve parçalanma eğilimlerini teyit edecek şekilde Darfur’la oynayarak ülkenin birliğine yönelik düşmanlıklarını gösterdi. Kuzeyle güneyin anlaşmasının önünde büyük engeller var. Tarafların sorunları gelecek yılki referandumdan önce çözebilme imkânı da soru işareti yaratıyor. Devlet Başkanı Ömer Beşir’in danışmanı Gazi Salahaddin temel sorunlar ve özellikle de kuzey-güney sınırı konusundaki anlaşmazlık çözülmedikçe referandumun yeni bir savaşa yol açacağı yönünde uyarı yaparken gayet haklıydı. Ülkenin petrol yataklarının çoğunluğu bu sınırda bulunuyor.

Ayrıca bir vatandaşlık sorunu söz konusu. Yüz binlerce güneyli kuzeyde yaşıyor ve bir o kadar kuzeyli de güneyde. Dahası, Sudan’ın 30 milyar dolarlık dış borçlarıyla ve uluslararası anlaşmalarla ilgili sorunlar var. Ayrılma durumunda güney bu anlaşmalara bağlı kalacak. En önemlisiyse, Mısır’la Nil suyu üzerine imzalanan anlaşma. Salahaddin, bu sorunlar çözülmeden oylama yapılırsa güneylilerin ayrılma lehinde oy kullanmasının savaş reçetesi oluşturacağını söylemekte haklıydı. Bu sorunların her biri zaman ve iyi niyet gerektiriyor. Çözüme varılmadan referandum yapılırsa, savaş pusuda bekliyor olacak. (Katar gazetesi Vatan, 8 Ocak 2010)

RADİKAL