Referandumda darbecilerin koruma kalkanı olan Geçici 15. Madde'nin yürürlükten kaldırılması, 12 Eylül mağdurları ve aydınları harekete geçirdi. İstanbul, Ankara, İzmir ve Diyarbakır başta olmak üzere birçok kentte darbeciler hakkında suç duyurusu yapıldı.

İlk şikâyet İstanbul'daydı. Aralarında aydın, yazar, sanatçı ve hukukçuların da bulunduğu bir grup Beşiktaş Adliyesi'ne geldi. "Yetmez, yeni Anayasa istiyoruz" ve "Darbeci Evren 12 Eylül'ün hesabını vereceksin" yazılı pankart açan grup adına basın açıklamasını okuyan Yıldız Önen, "12 Eylül 2010 günü millet devlete el koymak zorunda kaldı. 50 yıllık darbeler tarihinin sonuna gelindi. 30 sene sonra, 12 Eylül'le hesaplaşmak için büyük fırsatımız doğdu" dedi.

Zamanaşımı tehlikesi yok

12 Eylül Darbesi'nin lideri Kenan Evren hakkında iddianame hazırladığı için HSYK'nın meslekten men ettiği eski savcı Sacit Kayasu da darbecilerin yargılanması için hiçbir engel olmadığını vurguladı. Zaman aşımı tehlikesinin de bulunmadığını söyleyen Kayasu, "Şu ana kadar yargılama olamadığından böyle bir durum yoktu. Ama artık tüm darbeciler yargı önüne çıkabilecek. O dönem savcı olarak bile dava açma yetkimiz yoktu" dedi. Öç alma peşinde olmadıklarını ifade eden Kayasu, "Sadece suçlunun cezalandırılmasını istiyoruz. Yargılanmak her zaman bir haktır. Suçsuzlarsa mahkemede de berat ederler" diye konuştu.

Kamu davası açılsın

Şikâyetçi 80 kişi arasında milletvekili Ufuk Uras, gazeteciler Yasemin Çongar, Nihal Bengisu Karaca, Doç. Dr. Ferhat Kentel, Anayasa Mahkemesi Raportörü Osman Can, Sacit Kayasu, eski İstanbul Barosu Başkanı Yücel Sayman ve sanatçı Zeynep Tanbay da bulunuyor.

Suç duyurusu dilekçesinde, "Şüphelilerin hapis cezasıyla tecziyeleri için haklarında kovuşturma yapılarak kamu davası açılmasını talep ederiz" dendi.

İstanbul'daki ikinci başvuru ise Bakırköy Adliyesi'nde yapıldı. 1980 darbesi sonrasında 6 yıl 4 ay cezaevinde kalan Ramazan Akgün, haksız tutuklandığı gerekçesiyle darbeyi gerçekleştiren Milli Güvenlik Konseyi üyeleri aleyhine tazminat davası açtı.

Diyarbakır'da da suç duyurusu

İstanbul'un ardından Diyarbakır'da da Hak ve Özgürlükler Partisi (HAKPAR) Genel Başkanı Bayram Bozyel ve bazı partililer, darbeciler hakkında suç duyurusunda bulundu. Diyarbakır Adliyesi önünde basın açıklaması yapan Bozyel, darbecileri koruyan 15. maddenin kaldırıldığını belirterek, "12 Eylül 1980 darbesi Türkiye halkına ve özel olarak da Kürt halkına karşı gerçekleştirilmiş faşist bir kıyımdır. Bugün hâlâ sonuçlarını yaşadığımız şiddet ortamı bilinsin ki, 12 Eylül cuntacılarının Diyarbakır Cezaevi'nde uyguladıkları hunharca uygulamalar sonucu gelişmiştir" dedi. Bozyel ve beraberindekiler açıklamanın ardından aralarında 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in de bulunduğu askerî yetkililer hakkında suç duyurusu içeren dilekçelerini savcılığa verdi.

Şırnak'tan da suç duyurusu

BDP'li Hasip Kaplan da 12 Eylül darbecileri hakkında Şırnak'ta suç duyurusunda bulundu. Dilekçesini İdil Cumhuriyet Savcılığı'na veren Kaplan, 1982 yılında İdil'de gözaltına alındığını, yoğun işkence gördüğünü ve işkence izlerini hâlâ taşıdığını söyledi. Kaplan dilekçesinde kendini "müşteki" olarak gösterdi. BDP Grup Başkanvekili Bengi Yıldız da Batman'da Kenan Evren ve arkadaşları hakkında suç duyurusu yaptı.

Yargılama için fırsat

Ankara'da ise İnsan Hakları Derneği (İHD), MAZLUMDER ve Yetmez Ama Evet Platformu üyeleri, darbecilerin yargılanmasını istedi. Ankara Adliyesi önünde yapılan basın açıklamasında konuşan MAZLUMDER Genel Başkanı Ahmet Faruk Ünsal, Anayasa değişikliği ile birlikte darbecilerin anayasal koruma zırhından arındırıldığını ifade etti. Yargılı ve yargısız infazların hesabının hukuk nezdinde sorulabildiğini göstermeyi amaçladıklarını söyleyen Ünsal, "Bu, bundan sonra darbeye teşebbüs etmek isteyenler için caydırıcı olacak" dedi.

İHD Genel Başkanı Öztürk Türkdoğan da, 30 yılın utancının silineceğini söyledi. "Büyük insanlık suçlarının cezasız kalmaması adına suç duyurusunda bulunuyoruz" diyen Türkdoğan, bu konuda zamanaşımının olamayacağını ifade etti.

Generallerle sınırlı değil

EDP İzmir İl Yönetimi de Bayraklı Adliyesi'ne giderek darbecilerin yargılanmasını istedi. EDP İl Başkanı Avukat Arif Ali Cangı yaptığı açıklamada, "Dilekçimizde, darbeyi yapan generallerin yanı sıra, darbe sırasında görevde olan ve daha sonra görev alan komutanlar, bakanlar kurulu üyeleri, sıkıyönetim komutanları, valiler, Emniyet müdürleri şüpheli olarak gösterilmiştir" dedi.

Bursa'da Genç Siviller, Balıkesir'de de 12 Eylül mağduru 13 ülkücü adına Balıkesir Eski Ülkü Ocakları Başkanı Ahmet Ulu darbeci generallerin yargılanması için suç duyurusu yaptı.

Suçları: Darbe, işkence, kasten adam öldürmek...

Suç duyurularında şüpheliler Kenan Evren ile birlikte dönemin kuvvet komutanları Nurettin Ersin, Tahsin Şahinkaya, Nejat Tümer, Sedat Celasun, eski komutanlardan Bedrettin Demirel, Ali Haydar Saltık, eski Başbakan Bülent Ulusu ile sıkıyönetim komutanları, dönemin Bakanlar Kurulu üyeleri bürokrat, vali, kaymakam, Emniyet müdürleri ve askerler olarak gösterildi.

Şikâyetlerdeki suçlamalar ise şöyle: Darbe yapmak, anayasayı değiştirmek, hükümeti yıkmak, sistemli bir şekilde planlayarak ve tasarlayarak adam öldürmek, kasten yaralamak, işkence yapmak, eziyet etmek, hürriyetten yoksun bırakmak ve cinsel saldırıda bulunmak.

Beşi bir yerde

Darbeyi yapan Milli Güvenlik Konseyi'nde (nam-ı diğer beşi bir yerde) Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun'dan oluşuyordu.

"Üçü bir yerde" yargılanabilir

Orgeneral Kenan Evren: Darbenin ardından "Devlet Başkanı" unvanını aldı. 1982 Anayasası'nın halkoyuna sunulup yürürlüğe girmesi ile birlikte 7. Cumhurbaşkanı oldu. Bir süre Marmaris'teki yazlığında yaşayan Evren, hâlâ İzmir Balçova'daki askerî birlik içinde bulunan lojmanda hayatını sürdürüyor.

Orgeneral Nurettin Ersin: Dönemin Kara Kuvvetleri Komutanı. 1 Temmuz 1983'te Genelkurmay Başkanlığı'na atanarak Milli Güvenlik Konseyi Üyeliği görevine devam etti. 3 Aralık 1983'te kendi isteğiyle emekli oldu. 3 Ekim 2005'te yaşamını yitirdi.

Oramiral Nejat Tümer: 1980- 1983 yılları arasında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı yaptı. 1980-1989 yılları arasında Milli Güvenlik Konseyi ve Cumhurbaşkanlığı Konseyi üyeliği görevinde bulundu. 6 Aralık 1983'te emekli oldu.

Orgeneral Tahsin Şahinkaya: Dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı. Darbenin ardından Milli Güvenlik Konseyi Üyeliği görevini de yürüttü. 6 Aralık 1983'te kendi isteği ile emekli oldu.

Orgeneral Sedat Celasun: Dönemin Jandarma Genel Komutanı. Darbeden sonra Milli Güvenlik Konseyi Üyeliği yaptı. 6 Aralık 1983 tarihinde kendi isteği ile emekli oldu.