Belgelerdeki Satır Başları

Wikileaks'in ABD Dışişleri Bakanlığı'na ait olduğunu söylediği belgeler yayımlanmaya başladı. İşte Türkiye'yle ilgili bölümler...

2004 - 2010 arasında yapılan 250 bin adet gizli diplomatik yazışmayı içeren belgelerde İsrail'in Türkiye'nin uyguladığı politikalardan duyduğu rahatsızlığı ABD'ye ilettiği de görülüyor.

GİZLİ BELGE: ANKARA GÖRÜŞMELERİ

Wikileaks'in yayımladığı belgelere göre ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı William Burns, 18 Şubat 2010 tarihinde Türkiye Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu ile yoğun bir görüşme gerçekleştiriyor. Görüşmenin özeti GİZLİ belge olarak Ankara Görüşmeleri başlığıyla saklanıyor.

Burns Türk yetkililere İran Hükümeti'ne karşı Amerika liderliğinde yürütülen yaptırımlara destek olması ve İran'ı yanlış yolda olduğuna ikna etmeleri için baskı yapıyor. Türkler izledikleri yolun ilerleme açısından en iyi yol olduğunda ısrar etseler de bölgedeki ülkelerin İran'ı tehdit olarak gördüğünü kabul etmeye zorlanıyorlar. Özet belgelerin ilk bölümünde Ankara'da 18 Şubat'ta gerçekleştirilen ziyaret "Ortak Görüş ve Yapısal Görüşmeler" başlığıyla anılıyor.

Ermenistan protokollerinin onaylanması ve Minsk sürecinin eşzamanlı yürümesi görüşüldü;

Türkiye Hükümeti'nin Irak Başbakanı Maliki ile ilgili artan tatminsizliği kayıt altına alındı;

Irak'taki Amerikan Kuvvetleri Komutanı General Odierno'nun meseleye dahil olmasının terörist PKK'ya karşı Kürdistan Özerk Yönetimi'nin somut işbirliğinin sağlanması için etkili olacağı ifade edildi;

Kıbrıs'ın yeniden birleştirilmesi görüşmelerine Amerikan Hükümeti'nin üst düzeyde müdahil olması için baskı yapıldı;

Türkiye Hükümeti'nin füze kalkanıyla ilgili daha fazla diyaloğa açık olduğu tespit edildi...

Sinirlioğlu'yla Burns'ün görüşmelerinin detayları ise konu başlıklarına göre şöyle...

İRAN

Burns, Sinirlioğlu'na İran Hükümeti'ni yanlış yolda olduğuna ikna etmek için devam eden eylemi desteklemesi konusunda ciddi baskı yaptı. Sinirlioğlu, Türkiye Hükümeti'nin nükleer bir İran'a muhalefetini yeniden ifade ettiyse de askeri bir harekatın Türkiye üzerine yan etkileri olabileceğine dair korkusunu kaydetti ve yaptırımların İranlılar'ı rejime destek olmaya iteceğini ve muhalefete zarar vereceğini düşündüğünü de ekledi. Burns, yaptırımların Türkiye'ye ekonomik etkisinin farkında olduklarını ifade etti ancak Sinirlioğlu'na İsrail'in İran'ın nükleer silahlar elde etmesini durdurmak üzere askeri harekata geçmesi ya da Mısır ve Suudi Arabistan'ın da kendi nükleer alanlarını gözetmeye kalkmaları halinde de Türkiye'nin çıkarlarının olumsuz etkileneceğini hatırlattı... Açık biçimde tehdit edilen Sinirlioğlu ortak bir mesajın önemine ikna olduğunu ifade etmek durumunda kaldı ve bölge ülkelerinin de İran'ı giderek büyüyen bir tehdit olarak gördüğünü kabul etti: "Şam'da bile tehlike zilleri çalıyor."

Belgelerde dikkat çeken bölümlerden biri, 17 Ağustos 2007'de İsrail gizli servisi MOSSAD Başkanı Meir Dagan ile Burns arasında yapılan toplantının tutanağı. İkili, Ortadoğu'daki son durumu konuştuktan sonra İran üzerinde duruyor. Tutanağa göre, Dagan, Burns'e "Türkiye'ye baktığımda ülkedeki İslamcıların giderek ivme kazandıklarını görüyorum" diyor. Belgede şöyle deniyor: "Dagan, burada sorulması gereken esas sorunun kendisini Türkiye'nin laik kimliğinin savunucusu olan ordunun bu duruma daha ne kadar sessiz kalacağı olduğunu ifade etti." Aynı belgeye göre, İran'la ilgili olarak Dagan, güç kullanarak rejim değişikliğine gidilmesi için daha fazlasının yapılması gerektiği yönündeki görüşünü dile getirdi.

ERMENİSTAN

Sinirlioğlu'yla Burns'ün görüşmelerinin Ermenistan'la ilgili bölümleri şunlar:

"Sinirlioğlu, Ermeni soykırımı ile ilgili yasa tasarısının kongreden geçmesinin kendi hükümetinin içerdeki politik hesaplarını 'karmaşıklaştıracağı' konusunda uyarıda bulundu. Azerbaycan Başkanı Aliyev için kabul edilebilir bir şey bulunabilirse protokollerde 'ilerleyebileceklerini' de söyledi. Sinirlioğlu, Azerbaycan ve Ermenistan'ın Minsk Grubu'nun gelişimi için ortak bir çerçeve açıklamalarının Türkiye Hükümeti için gerekli politik kılıfı sağlayacağını söyledi. Burns Türkiye ve Azerbaycan arasındaki bir doğalgaz anlaşmasının ilerleyişi ile ilgili bir gelişme olup olmadığını sorguladı. Sinirlioğlu ise Aliyev'in Türkiye'nin protokolleri ele alış yöntemlerine karşı bu anlaşmayı esir tuttuğunu ima etti: 'Bize güvenmiyor.'

IRAK

18 Şubat tarihli belgelere göre Sinirlioğlu, Türkiye Hükümeti'nin, Irak Başbakanı Maliki ile ilgili giderek artan tatminsizliğini ve 'kontrolden çıkmaya' eğilimli olduğuna dair korkularını ifade etti. "Kendi politik var oluşu ile meşgul" dedi.

Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Maliki'nin danışmanları olan Sadık El Rikabi ve Tarık El Necmi'yi 10 gün önce bir dizi toplantı için konuk etti. Sinirlioğlu İran'ın seçimleri etkileme çabalarından şikayet etti. Aynı zamanda Suudi Arabistan da oradaki Şii baskınlığının kaçınılmazlığını kabul etmekte isteksiz olduğu için Irak'taki politik partiler için "ortalıkta para saçıyor" dedi.

7 Mart seçimlerinin ardından Sinirlioğlu Irak gaz sahalarını Türk dağıtım ağlarına 500 milyon dolara mal olacak 300 kilometrelik boru hattı ile bağlamak üzere bir girişim başlatacaklarını söyledi. 2 yıl içerisinde boru hattına gaz pompalanabileceğini de ekledi. İran'ın boru hattına Irak'ın gaz sahalarının pek çok Kürt ve Sünni bölgelerinde olduğu için muhalif olduğunu da iddia etti.

Sinirlioğlu, Irak'taki Amerikan Kuvvetleri Komutanı General Odierno'nun yakın geçmişteki ziyaretini takdir ettiklerini kaydetti. Kürt Bölgesel Yönetimi'nin Irak'ın kuzeyinde kamplaşan terörist Kürdistan İşçi Partisi PKK'ya karşı daha çok işbirliği yapmasını sağlayacak bir eylem planının hızlıca tasarlanmasını umduğunu ifade etti: "Kürdistan Özerk Yönetimi'nin bizimle çalışmanın önemli olduğunu anlamasını istiyoruz."

İSRAİL

Sinirlioğlu ile görüşmesinde Burns, Türkiye'nin İsrail'le gerilimli ilişkilerine özellikle odaklandı. Sinirlioğlu "Problemin karşılıklı değil genel" olduğunu iddia etti. Filistin'le ilgili olarak barış sürecinin dondurulması üzerine bölgedeki ülkelerin kızgınlığının giderek arttığını ekledi. İsrail'in bölgesel paydaşların, Netanyahu'nun amaçlarını sorgulamasına neden olan uyumsuzluğuyla ilgili bir düzelme olmamasını suçladı. "Gazze'deki insani durum" ile ilgili iddialarda bulundu. Bu durumun Hamas'ı değil Gazzeliler'i cezalandırdığını, bunun da Türk halkının İsrail'e karşı öfkesini beslediğini vurguladı. Böyle bile olsa İsrail'le ikili işbirliği devam ediyor. Türkiye İsrail'in askeri techizatlarını mesela insansız hava araçları heronları satın almaya devam ediyor. İki ülke arasındaki direkt uçuşlar rutininde karşılıklı ticaret sağlıklı diye de ekliyor. Bu arada turizm biraz azaldı ancak "düzelecektir." Sinirlioğlu, İsrail Savunma Bakanı Ehud Barak'ın Ocak ortasındaki ziyaretini "çok iyi" diye tarif etti. Dışişleri Bakanlığının uluslararası bir toplantının bahanesiyle iki başbakanın bir kenarda görüşebilmelerini ayarlamanın yollarını aradığını da belirtti. Türkiye Hükümeti'nin takıntılı olduğu mevzuya dönerek Türkiye'nin Suriye - İsrail yakınlaşması görüşmelerinin arabuluculuğunu yaptığını hatırlattı. 

"GİZLİ İSLAMİ GÜNDEM"

"Ross Wilson, AK Parti'nin Gizli İslami Gündemi konulu rapor hazırladı."

Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev'in ağzından çıktığı iddia edilen sözlerle ilgili şok belge!

25 Şubat 2010 tarihli Azerbaycan ile ilgili bir başka belgede de Türkiye'nin bahsi geçiyor. Belgede, Azerbaycan Devlet Başkan İlham Aliyev'in ABD  Dışişleri Bakanı Yardımcısı Bill Burns ile yaptığı görüşmenin detayları yer alıyor.

Aliyev'in Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev ile Başbakan Vladimir Putin arasındaki ilişkiyi tanımlarken "kaba bir sokak ağzı" kullandığı belirtilen belgede, 

Aliyev'in Türkiye ile Ermenistan arasındaki yakınlaşma süreci ve Dağlık Karabağ sorunuyla ilgili görüşlerini dile getirirken de aynı üsluba başvurduğu ifade edildi.

Belgede, "Aliyev, Burns'e 24 Nisan'ın Dağlık Karabağ sürecinin yanı sıra Türkiye-Ermenistan normalleşme sürecinin üzerinde 'Demokles'in Kılıcı' gibi sallandığını söyledi" denildi.

Aliyev'in ayrıca Türk-Ermeni normalleşme sürecinin Dağlık Karabağ konusunda ilerleme kaydedilmesi için Nisan ayından sonra ele alınması önerisi yaptığı da vurgulandı. Aliyev, ayrıca Karabağ konusunda daha da esneklik göstereceklerini söyledi ancak ABD'den Ermenistan üzerindeki baskıyı artırmasını istedi.

PUTİN VE MEDVEDEV İÇİN: İKİ KELLE BİR TENCEREDE PİŞMEZ

Belgede Aliyev'in Putin ile Medvedev arasında bir çekişme olduğunu hissettiğini söylediği de yer alırken, "Aliyev, (kaba bir sokak ağzı kullanarak) Azericede bir deyim vardır: İki kelle bir tencerede pişmez" denildi.

Görüşmede Burns, ABD'nin Türkiye ile Ermenistan arasındaki normalleşme sürecinin Erivan'ın Dağlık Karabağ konusunda daha esnek hareket etmesini sağlayacak siyasi bir zemin yaratacağını düşündüğünü söyledi.

Aliyev, İran'la ilişkilerini "gergin ve istikrarsız" olarak tanımladı. Azeri lider ayrıca, İran'ın Azerbaycan'a yönelik siyasi provokasyonlarının sürdüğünü de ifade etti.

"YAPICI TUTUM SERGİLEYİN, GAZ GEÇİŞİNİ İMZALAYALIM"

Toplantıda enerji konusu da ele alındı. Aliyev Türkiye'nin "yapıcı bir tutum" sergilemesi durumunda gaz geçiş anlaşmasının yapılabileceğini de ifade etti. Aliyev'in bahsettiği anlaşma Haziran ayında imzalandı.

Belgede, "Aliyev, Türkiye Enerji Bakanı Taner Yıldız'ın kısa bir süre önce Azerbaycan devlet petrol şirketinin (SOCAR) başkanına 'Neden Rusya ile ilişkilerinizi bozuyorsunuz ki? Nabucco'ya gerçekten ihtiyacınız var mı?' dediğini de söyledi" denildi.

İTALYA DIŞİŞLERİ BAKANI: TÜRKİYE İKİ YÜZLÜ OYNUYOR

İtalya Dışişleri Bakanı Franco Frattini'nin Roma'da ABD Savunma Bakanı Robert Gates'le yaptığı görüşmede, Türkiye'nin hem Avrupa, hem de İran'a açılımlar yapmasını ''ikili oynamak'' diye niteleyerek, ''bu durumun kendisinde hayal kırıklığı yarattığını'' söylemiş.

ABD'nin Roma Büyükelçiliği tarafından 8 Şubat 2010'da Washington'a gönderilen ''gizli'' damgalı telgrafta, ''Frattini, Türkiye tarafından hem Avrupa'ya, hem de İran'a doğru açılımlar yapma suretiyle ikili oynanmasının özellikle hayal kırıklığına neden olduğunu ifade etmiştir'' ibaresine yer verildiğini belirtti.

Telgraftaki değerlendirmeye göre Frattini, nükleer meselesinde İran'la yapılan görüşmelere, ''Suudi Arabistan, Türkiye, Brezilya, Venezüela ve Mısır'ın da dahil edilmesini önerme''sinin yanı sıra, ''Ortadoğu ülkeleri arasında İran konusunda gayri resmi bir toplantı düzenlenmesi'' teklifinde de bulundu.

"Diplomasinin 11 Eylül'ü"

Fransız Le Monde gazetesi, dünyada büyük merakla beklenen internet sitesi WikiLeaks'in sızdırdığı ''gizli devlet'' belgelerini yayınladı. Gazetede yer alan gizli bilgilere göre, İsrail, İran'a yönelik politikasını sertleştirmesi için ABD'ye baskı yapıyor.

Fransız gazetesinin internet sitesinde yer alan, 18 Kasım 2009 tarihle gizli belge, ABD'nin İran konusunda 2010'u ''kritik bir yıl''olarak gördüğünü ortaya koydu.

Belgelerde, İran'ın nükleer sitelerinin korunmasını güçlendirmeye devam etmesi halinde, ABD'nin müdahalesinin zorlaşacağı yorumuna yer verildi.

Yine belgelerde, ABD' yönetiminin, yeraltı sığınaklarını (bunker) delmek için gerekli silahları 2010 mayıs ayında İsrail'e teslim ettiği ortaya çıktı.

Gizli belgeler, İsrail gizli servisi Mossad şefinin, 2007 yılında, ABD yönetimine, ''İran'da rejimi devirmek için üzerinde tartışılacak seçenekler arasında, öğrenciler, demokratlar, Kürt ve Azeriler gibi etnik grupların desteklenmesini önerdiği'' ifade edildi.

Fransız gazetesi, gizli belgelerin ABD Savunma Bakanı Robert Gates'in, Fransız mevkidaşı Herve Morin ile bu yıl Şubat ayında yaptığı görüşmede, ''İran'a saldırırsak, bu ülkenin atom bombası yapmasını sadece bir ile üç yıl arasında değişen bir süre için erteletebiliriz'' dediğini de duyurdu.

DİPLOMASİNİN 11 EYLÜL'Ü OLACAK

İtalya Dışişleri Bakanı Franco Frattini, gizli belgelerin yayımlanması öncesinde Katar'ın başkenti Doha'ya giderken uçakta yaptığı değerlendirmede ise, ''WikiLeaks belgeleri, diplomasinin 11 Eylül'ü olacaktır. Güvenlik açısından 11 Eylül dünya düzeninde nasıl bir değişikliğe yol açtıysa, WikiLeaks aracılığıyla yayımlanan belgeler de ülkeler arasındaki diplomatik ilişkilerde aynı çapta değişikliğe sebep olacaktır'' dedi.

Frattini, ''Diplomasi samimiyete, gizliliğe ve güvene dayalıdır. Belgelerin yayımlanması sonrasında kimse kimseye güvenmez hale gelecektir'' diye konuştu.

"Davutoğlu müthiş tehlikeli ve deli"

Yine yayımlanan bir başka belgede ABD'li diplomatların ağzından çıkan bazı şok sözlere yer veriliyor. Buna göre ABD'li diplomatlar Türkiye'nin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu için "Tehlikeli ve deli" ifadelerini kullanıyor. Ayrıca ABD'li diplomatlar son dönemde yaşanan gelişmelerle ilgili olarak da "Türkiye'nin ekseni doğuya kayıyor. AB'ye üye olması zor" diyor.

Yine belgelerde Başbakan Erdoğan'ın danışmanları ile Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'nun Ankara'nın ötesini gören bir perspektifleri olmadığı belirtilerek, Davutoğlu'nun Neo Osmanlı vizyonundan Amerika'nın kaygı duyduğu ifade ediliyor.

İngiliz Guardian gazetesi, Wikileaks'in açıkladığı son gizli belgelerde ''ABD'nin, Türkiye'yi İran konusuna karışmaktan vazgeçirme çabalarının başarısızlıkla sonuçlandığının ortaya çıktığını'' bildirdi.

Dünyadaki birkaç gazeteyle birlikte Guardian gazetesi de, Wikileaks'in açıkladığı ABD Büyükelçiliklerinden gönderilen gizli belgelere yer verdi.

Gazetenin internet sitesinde, 17 Kasım 2009 tarihli belgede, ABD Dışişleri Bakanlığının Avrupa ve Avrasya İşlerinden Sorumlu Bakan Yardımcısı Philip Gordon ile Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu arasında yapılan görüşmenin gizli belgesi de yer aldı. 12 Kasım 2009'da 40 dakika süren görüşmeyle ilgili ABD'nin Ankara Büyükelçisi James Jeffrey'nin ismiyle yer alan belgede, Davutoğlu'nun ''İranlıların Türkiye'ye güveninin tam olduğunu ve Türkiye'nin İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ı İran hükümetindeki diğer kişilerden daha esnek gördüğünü söylediği'' belirtildi.

Belgede ayrıca şu ifadeler yer aldı:

''Davutoğlu, İran'a yönelik yaptırımların ya da askeri güç kullanımının olumsuz sonuçları olacağını söyledi. Gordon ise İran'ın nükleer silah edinme ihtimalinin sonuçları konusunda ısrarcı oldu. Davutoğlu, bu sonuçları bildiklerini ve pek tabii riskin farkında olduklarını söyledi. Bu nedenle Türkiye, İranlılarla çok fazla çalışıyor.''

Guardian konuya ilişkin gizli belgeye, ''Bu görüşmede Gordon, Davutoğlu'nu, İran'ın nükleer programı konusunda Türkiye'nin arabuluculuğunun yardımcı olmayabileceği konusunda ikna etmeye çalışıyor, ancak bunda başarılı olmuyor'' yorumuyla yer verdi.

YARIN KENDİNE "DELİ" DİYENLERLE GÖRÜYECEK

Bu arada Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'nun bazı temaslar için bulunduğu Washington'da yarın, kendisine "deli" diyen ABD'li diplomatlarla görüşeceği de öğrenildi.

Wikileaks belgelerinde ABD'li diplomatların Recep Tayyip Erdoğan tarifi de yer alıyor

Wikileaks tarafından yayınlanan belgelerde Türkiye'deki hükümet ile asker ilişkileri yanında Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile ilgili ifadeler de öne çıkıyor.

ABD'li diplomatlara göre Erdoğan; Atatürk ile aynı idealleri paylaşan bir harekete liderlik ediyor. O işkolik, inatçı, mükemmeliyetçi biri fakat despotik değil.

Yine ABD'li diplomatların belgelerde yer alan Filistin konusunda, "Araplar sessizken Erdoğan'ın Hamas'a desteğinin faydası yok" sözleri de dikkat çekici.