1. YAZARLAR

  2. Fikret Ertan

  3. Wassenaar Mutabakatı ve Listesi
Fikret Ertan

Fikret Ertan

Yazarın Tüm Yazıları >

Wassenaar Mutabakatı ve Listesi

15 Temmuz 2010 Perşembe 00:25A+A-

Mavi Marmara olayının sonrasında ortaya çıkan milletlerarası tepkiler sonucu Gazze ambargosunu gevşetmek zorunda kalan İsrail 5 Temmuz'dan bu yana bölgeye dönük olarak yeni bir ambargo rejimi uyguluyor.

İsrail Güvenlik Kabinesi tarafından 20 Haziran günü alınan karar uyarınca 5 Temmuz günü Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Yossi Gal tarafından televizyon kameralarının önünde ve bizim de izlediğimiz toplantıda açıklanan karar esasta İsrail'in yaklaşık 3 yıldır Gazze'ye uyguladığı ambargo listesini değiştiriyor, izin verilen mallar listesini kaldırarak bunun yerine sadece yasak mallar listesini yürürlüğe koymuş bulunuyor.

Esasen bu milletlerarası camianın İsrail'den baskıyla talep ettiği bir değişiklikti ve İsrail bu baskıya boyun eğmiş bulunuyor.

Bu çerçevede bundan böyle Gazze'ye yardım yapacaklar, mal sevk edecekler sadece yasaklı listede olanlara bakacaklar, o kadar. Bu listede de silahlar, savaş malzemeleri ve çifte kullanımlı malzemeler yer alıyor.

Bu birinci liste. İkinci liste ise İsrail'in onay verdiği milletlerarası kuruluşlar tarafından yaptırılan inşaat projelerinde kullanılmak üzere Filistin Yönetimi'ne sağlanması öngörülen inşaat malzemeleri listesi. Dikkat edin, burada Hamas'tan hiç söz edilmiyor; Filistin Yönetimi muhatap alınıyor. Bundan da Gazze'yi yöneten Hamas'a inşaat malzemelerinin sağlanmasına izin verilmeyeceği anlamı çıkıyor elbette.

Birinci listede yer alan çifte kullanımlı mallar konusunda İsrail pek çok kimsenin adını duymadığı bir mutabakata ve bununla ilgili bir listeye atıfta bulunuyor. Kendi kulağımla duyduğum bu mutabakat Wassenaar Düzenlenmesi olarak da anılan, esasta çok taraflı (yani çok devletli) bir ihracat kontrol rejimi. Tam adı da Konvansiyonel Silahlar ve Çifte Kullanımlı Mallar ve Teknolojilerin İhracat Kontrolü hakkındaki Wassenaar Mutabakatı.

Bu mutabakat Soğuk Savaş döneminde uygulanan, bizim de bu köşede yıllarca önce söz ettiğimiz ve kısa adı COCOM olan Çok Taraflı İhracat Kontrolleri Koordinasyon Komitesi'nin yerini almış bir kapsamlı ihracat kontrol düzeni ya da rejimi sayılır. 12 Temmuz 1996 tarihinde Hollanda'nın Wassenaar şehrinde toplanan delegeler tarafından hayata geçirilen ve bu yüzden Wassenaar Mutabakatı diye anılan bu ihracat kontrol rejimi COCOM'a göre daha esnek bir rejim olarak nitelenebilir. Mutabakatı yürütmek üzere Viyana'da bir de sekreteryası vardır. Mutabakata taraf olan devletler geçen yıl itibarıyla 40'tır. Bunlar da şunlardır:

Amerika, Arjantin, Avustralya, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Kanada, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İrlanda, İtalya, Japonya, Latvia, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Güney Kore, Romanya, Rusya Federasyonu, Slovakya, Slovenya, Güney Afrika, İspanya, İsveç, İsviçre, Ukrayna, İngiltere ve Türkiye.

Mutabakat, var olan mutabakat kriterlerine uymayı taahhüt eden her devlete açıktır. Ancak yeni devletlerin kabulü bütün taraf ya da üye devletlerin anlaşmasına bağlıdır. Alınan kararları hiçbir devletin veto hakkı da bulunmamaktadır.

Mutabakata katılmanın bazı şartları da vardır. Bunlar da kısaca şöyle özetlenebilir: Katılacak devlet; silah ya da hassa sınai donanım üreticisi ya da ihracatçısı olmalı; nükleer silahların yayılması politikaları ve bu yönde milli politikalar izliyor olmalı; mutabakatın kontrol listesine bağlı olmalı; ve söz konusu olduğunda Nükleer Tedarikçiler Grubu (NSG), Balistik Füzeler Teknoloji Kontrol Rejimi, Biyolojik Silahlar ve Kimyasal Silahlar Antlaşmaları gibi anlaşma ve rejimlere de bağlı olmalıdır.

Kısaca anlattığım Wassenaar Mutabakatı'nın uyguladığı dağıtım ve ihracatı sınırlı mallar ve teknolojiler listesi 'Temel Liste' ve 'Cephane Listesi'nden meydana geliyor. Temel Liste'de 10 kategori var. Elektronikten bilgisayara, haberleşmeden navigasyona, havacılıktan denizciliğe kadar uzanan alanlarla ilgili sayısız alet, donanım, parça bu listede bulunuyor. Esasen listenin yer aldığı belge 218 sayfa kadar ve içinde binlerce unsur var.

Bugün sözünü ettiğim Wassenaar Mutabakatı İsrail'in bundan sonra Gazze'ye uygulayacağı en önemli temel çifte kullanım listesi. Bu yüzden Gazze ve buraya uygulanan ambargo konusunda çalışanların bu konuları bilmesi gerekiyor.

Wassenaar Mutabakatı ve Listesi bu yüzden önem taşıyor ve biz de bunu bugünden hatırlatmış oluyoruz. Ambargo konusu son gelişmelerle işte bu kadar girift, karışık hale gelmiş bulunuyor.

ZAMAN

YAZIYA YORUM KAT