8 Nisan 2006 İran için çok önemli ve tarihî bir gün. İran bugün Natanz'da bulunan uranyum zenginleştirme merkezinde 164 adet santrifüjü başarıyla çalıştırarak uranyum zenginleştirmede yüzde 3,5 oranına ulaştığını açıklamış, 8 Nisan gününün bundan böyle Nükleer Teknoloji Milli Günü olarak kutlanacağını ilan etmişti.

Bu milli günün birinci yıldönümü olan 8 Nisan 2007 günü de İran nükleer teknolojide başka bir başarıya ulaştığını açıklamıştı. Bu başarı, uranyum zenginleştirmede sanayi üretimi seviyesine ulaşılmasıydı.

İyi hatırlıyorum o gün Devlet Başkanı Ahmedinejad çok sevinçli bir şekilde İran'ın sanayi seviyesinde uranyum zenginleştiren ülkeler arasına katıldığını, hiçbir gücün ülkesinin nükleer programını durdurmaya gücünün yetmeyeceğini, programın bir zirveye doğru yol almakta olduğunu açıklamıştı.

Aynı gün İran'ın Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Agazade de şöyle konuşmuştu: "...Bugün burada Allah'ın lütfu sayesinde uranyum zenginleştirmede sanayi seviyesine ulaşmış olmamızı kutluyoruz. Artık biz santrifüj üretiminde kitle üretimi kademesine de geçiyoruz. Bundan da geri dönüş asla söz konusu değildir. Santrifüj montajı, 50.000 santrifüje ulaşıncaya kadar kesintisiz devam edecektir.''

Bu sözlerin üzerinden yaklaşık bir yıl geçti ve İran bu hafta salı günü kutlanan Nükleer Teknoloji Günü'nün ikinci yıldönümünde nükleer teknolojide ulaştığı yeni bazı başarıları açıkladı. Milli günde Natanz'da konuşan Ahmedinejad zenginleştirme merkezinde 6.000 adet yeni santrifüj montajına başladıklarını ve bunun mevcut 3.000 adete ilave olacağını söyledi.

Bu yazıda çok geçen santrifüjler malum çok yüksek hızlarda çalışan savurma yöntemiyle uranyumu zenginleştiren son derece hassas makineler. Bunların uyum içinde, herhangi bir arızaya meydan vermeden çalıştırılmaları öyle her ülkenin yapacağı bir şey de değil. Uzmanların açıklamalarından İran'ın bunu belli bir oranda başardığı anlaşılıyor. Belli oran şüphesiz iki yıl önceki oran. Şimdi mevcut 3.000 santrifüje 6.000 daha ilave edilmesi konusu elbette hemen hüküm verilecek bir konu da değil. İran'ın bu ek kapasite konusunda ne kadar başarılı olacağı şimdiden söylenemez. Ayrıca bu konu devlet sırrı olduğu için de muhtemelen tartışmalı bir konu olarak sürüp gidecek. Ancak, bu mülahazalara rağmen İran'ın başarılı olduğu, başarılarını yenileriyle tahkim etmeye gayret ettiği ve edeceği de bir gerçek.

Diğer yandan, Ahmedinejad'ın sözünü ettiği yeni santrifüjler konusu da ilgili çevrelerde daha şimdiden önemli sorulara yol açmış bulunuyor. Sorulan en önemli soru şu: Yeni santrifüjler İranlı yetkililerin geçen şubat ayında açıkladıkları gibi IR-2 kodlu yeni geliştirilmiş santrifüjler mi, yoksa halen kullanımda olan P-1 kodlu Pakistan teknolojisine dayanan eski santrifüjler mi? Bu soruya bugün cevap vermek şüphesiz mümkün değil; ancak eğer İran, P-1'lerden kendi geliştirdiği IR-2'lere geçiyorsa, bu elbette bir başka başarı olarak da görülebilir.

Bu konuda Milletlerarası Atom Enerjisi Kurumu'ndan bir diplomatın İran'ın 300'den fazla santrifüjü iki ünite halinde birleştirip çalıştırdığı, üçüncü ünitenin de montaj kademesinde olduğu ve bu santrifüjlerin halen devrede olanlardan çok daha ileri olduğunu söylediği ajans haberlerinde yer alıyor. Bu da şüphesiz İran'ın santrifüj konusunda ilerlemeye devam ettiğinin bir işareti olarak görülebilir.

Tabii bu konular son derece hassas ve gizli konular. Bu bakımdan biz de herkes gibi İran'ın iddialarına ihtiyatla yaklaşıyoruz; ama bu arada da İran'ın nükleer programında kaydettiği başarıları da görmeden edemiyoruz. Nereden bakılırsa bakılsın İran bütün baskılara rağmen programından vazgeçmiyor; dünyaya meydan okuyor ve bu arada programında ilerliyor...

Zaman gazetesi