Irak'ın ikinci büyük şehri Basra İngiliz işgal güçlerinin geçen aralık ayında şehri terk edip havaalanı yakınlarındaki bir üsse çekilmelerinden bu yana kendi haline bırakılmış, problemlerinin çözümü mahalli makamlara devredilmiş bir şehirdi.

Böyle olması da normaldi; zira Basra'nın şartları diğer şehirlere göre çok daha uygundu. Öncelikle şehir petrol sanayiinin can damarı olması sebebiyle canlı bir ekonomiye sahipti. Buna ilaveten şehirde etnik ve mezhebî sorun hemen hemen yoktu; şehir Şii nüfusun hâkimiyetindeydi. Ayrıca, yabancı işgal gücü çekildiği için milliyetçi dalga da azalmıştı.

Ne var ki, bu uygun ve olumlu şartlara rağmen Basra kısa zamanda istikrarsızlık ve güvensizliğin girdabına düştü. Şehir Şii grup ve partilerin kendi aralarındaki iktidar mücadelesinin sahnesi olup çıktı. Çeteler türedi. İnsan kaçırmalar, cinayetler arttı. Basra polisine göre, geçen yıl 100 kadın katillerin kurbanı oldu. Kısacası Basra anarşinin, kanunsuzluğun güçlendiği bir şehir haline geldi.

İşte bu sebepler sonucu Irak merkezî hükümeti sonunda Basra'ya askerî operasyon yapmak zorunda kaldı. Pazartesi günü şafak vakti başlatılan bu operasyonun adı Savlet El Fursan. Operasyon mahalli polis ve ordu birliklerinin yanı sıra Bağdat'tan gelen üç ordu tugayı ile destekleniyor. Bunun sebebi de Basra'daki polis ve ordu birliklerine duyulan güvensizlik; zira bunların belli bir bölümünün birtakım Şii milis gruplarıyla organik ilişkiler içinde olduğu biliniyor. Nitekim, Basra'daki Irak birlikleri komutanı General Mohan Fraci, bu hususun altını geçenlerde şu sözleriyle açıkça dile getirmişti: '...Ordunun yüzde 70'i temiz. Geriye kalan yüzde 30'u bilmiyorum. Milisler tüten bir ateşe benzerler. Bunlar her an ateş alıp patlayabilirler.'

Operasyon merkez hükümet tarafından o kadar önemli görülüyor ki, Başbakan Nuri Maliki her şeyi bırakarak Bağdat'a gelip operasyonu bir askerî karargâhtan bizzat izliyor, yönetiyor. Maliki operasyonun amacının 'Basra'yı canilerden, terörist güçlerden ve kanundışı unsurlardan temizlemek olduğunu' bizzat açıklamış bulunurken sözcüsü Ali Debbağ da operasyonun Basra'da kanun hamiyetinin kurulmasına kadar devam edeceğini söylüyor.

Operasyon şu satırları yazdığımızda devam ediyordu. Açıklananlar göre, 40 kadar milis öldürülmüş, 200 kadarı da yaralanmış bulunuyor. Ayrıca, İngiliz ve Amerikan uçaklarının havadan operasyona destek verdikleri, hatta Bağdat'tan bazı Amerikan birliklerinin Basra'ya kaydırıldıkları da bildiriliyor.

Haberlerden Irak ordu ve polis güçlerinin liderliğini Mukteda Sadr'ın yaptığı Ceyş El Mehdi denen Mehdi Ordusu milis güçleriyle çatıştıkları, milislerin de şiddetle direndikleri anlaşılıyor. Mehdi Ordusu yetkilileri operasyonun sadece kendilerini hedef aldığını iddia ederlerken bu arada Mukteda Sadr'ın sözcüleri kendi yandaşlarına bütün Irak'ta sivil itaatsizlik eylemleri başlatmaları çağrısı yapmış bulunuyorlar, hatta daha da ileriye gidip bir 'sivil isyan' tehdidi savuruyorlar.

Operasyon şüphesiz sadece Basra'da şiddetli yankı bulmayıp başka yerlerde de önemli yansıma ve yankılara da yol açmış bulunuyor. Başta Bağdat olmak üzere Kut, Hille ve başka yerlerdeki Mehdi Ordusu milisleri hem Amerikan ve hem de Irak ordu ve polis birlikleriyle çatışmalara girmiş, güvenli sayılan yeşil bölgeye roket yağdırmaya başlamış bulunuyorlar. Buna karşılık Amerikan ordusu da Mehdi milislerini yoğun olduğu Bağdat'taki Sadr Mahallesi'ni kuşatmış durumda.

Basra operasyonu en başta merkezî hükümetin otoritesinin ne kadar güçlü (özellikle Şii grup ve milislere karşı) ve Irak ordusunun ne kadar etkin olduğunu gösterecek Irak'ın istikrar ve güvenliği bakımından adeta bir dönüm noktası teşkil edecek çok önemli bir operasyon. Bunu iyi izlemek gerekiyor.

Zaman gazetesi