Oren Ziv’un Middle East Eye’da yayınlanan haberi, Haksöz Haber tarafından tercüme edilmiştir.

Perşembe günü, yüz binlerce ultra Ortodoks erkek, İsrail devletinin onları orduya askere alma talebine ve askerlikten kaçanların tutuklanmasına karşı bir gösteri düzenlemek için Kudüs'ü doldurdu.

Bu hafta başında “milyonların gösterisi” olarak tanımlanan protesto, İsrail'in tüm ultra-Ortodoks gruplarının nadir görülen bir birlik gösterisiydi, ancak bir inşaat şantiyesinden düşen 15 yaşındaki bir gencin ölümüyle gölgelendi.

Dün, net bir siyasi kimliği olmayan ultra Ortodoks bir grup olan Chabad'ın hahamları, “Kudüs'teki dua ve ağlama mitingine katılma çağrısı” yaptı.

20 yaşındaki Yehuda Hirsch, gösteride Middle East Eye'a “Bugün tüm ultra Ortodoks gruplar bir araya geldi” dedi. “Hiçbir koşulda orduya katılmayacağız.”

Ultra-Ortodoks, anti-Siyonist grup Neturei Karta'nın üyesi olan Hirsch, bir tarafta ultra-Ortodokslar, diğer tarafta ordu ve devleti kastederek “Biz iki zıt kutubuz” dedi.

“Son mücadelenin üzerinden 10 yıl geçtikten sonra ilk kez herkes bir araya gelerek, IDF'ye (İsrail ordusu) da katılmayacağımızı söyledik.”

İsrail medyası, gösteriye gitmek için yola çıkan ultra-Ortodoks erkeklerle dolu tren istasyonlarında aşırı kalabalık olduğunu bildirdi.

Polis, çok sayıda göstericiyle başa çıkmak için Kudüs'e giden ana yol olan 1 numaralı otoyolu ve şehirdeki diğer caddeleri kapattı. Birçoğu şehre yürüyerek ulaştı.

30 Ekim 2025'te Kudüs'te ultra-Ortodoks göstericiler (Oren Ziv/MEE)

Adının yayınlanmasını istemeyen 25 yaşındaki ultra Ortodoks bir adam, MEE'ye “askerlik nedeniyle protesto ediyorum. Askere gitmeyeceğim. Hakkımda tutuklama emri var. Korkmuyorum. Protestolar nedeniyle gözaltında kaldım ve bir yıl daha kalacağım. Korkmuyorum” dedi.

Genç adam, Gazze'deki soykırıma atıfta bulunarak, “Mesele savaş değil” dedi. “Öldürülen arkadaşlarım var ve her asker için ağlıyorum, ama mesele devletin bizden laik olmamızı istemesi.”

Kudüs'ten gelen ve Bnei Brak'ta bir yeshiva'da okuyan 19 yaşındaki Michael, MEE'ye şunları söyledi: “Askerlik emrim var. Hahamlar gitmemi söylemedikçe, gitmeyeceğim.”

Uzun süredir devam eden bir sorun

Ultra-Ortodoksların İsrail ordusuna katılmaları, Yahudi toplumunda yıllardır karmaşık bir sorun olmuştur.

1948'de devletin kurulmasıyla birlikte, İsrail'in ilk başbakanı David Ben-Gurion, ultra Ortodokslar'a askerlikten muafiyet tanıdı, ancak bu muafiyet yasal olarak güvence altına alınmadı.

1970'lerden itibaren, ultra Ortodoksların orduya katılmaları konusunda kamuoyunda bir tartışma başladı. Sonuç olarak, yıllar boyunca bu konuyu yasaya dâhil etmek için birkaç başarısız girişimde bulunuldu.

Gazze'deki soykırımın başlaması ve yüz binlerce İsraillinin bu soykırıma katılmak için orduya katılması, ultra Ortodoksların askere alınması konusunda ateşli bir tartışmaya yol açtı.

Ultra-Ortodoks partileri de içeren aşırı sağcı İsrail hükümeti, koalisyonun içinden de gelen yaygın halk muhalefeti nedeniyle askerlikten muafiyeti yasalaştırmayı başaramadı.

İsrail ordusuna katılma konusu uzun süredir tartışılan bir konudur (Oren Ziv/MEE)

Perşembe günkü protesto, geçen hafta askerlik yapmayı reddeden ultra-Ortodoks yeshiva öğrencilerinin askeri polis tarafından tutuklanmasının ardından gerçekleşti.

Tutuklamanın ardından, Birleşik Tora Yahudiliği'nden milletvekili Meir Porush, “Başsavcı tarafından ilan edilen din zulmü kampanyasının bir parçası olarak Tora öğrencilerinin tutuklanmaya devam edilmesi, vicdansızlığı gösteren bir utançtır” dedi.

Michael, MEE'ye “devletten korkmadığını, dünyanın yaratıcısının ellerinde olduklarını” söyledi. Devlet bizim seküler olmamızı istiyor.

Michael, “Bu ilk kez dışarı çıkışımız ve umarım sonuncusu olur” dedi. “On iki yıl önce de protesto gösterisi yapmıştık ve bu işe yaramıştı, o zaman askere alınmayı ertelemişlerdi.”

Eşi görülmemiş gösteri

Knesset üyesi ve Aşkenazi Haredi partisi Birleşik Tora Yahudiliği'nin lideri Moshe Gafni, gösteri sırasında ultra-Ortodoks radyoya verdiği röportajda “bu gerçeklik tüm hayal gücünün ötesinde” dedi.

Gafni, “Ülkenin dört bir yanından insanlar bu büyük mitinge geliyor, bu neredeyse eşi görülmemiş bir şey” dedi.

“Buradan yükselen çığlık tüm dünyada duyulacak ve umarım Tanrı'nın yardımıyla, Tevrat dünyasına zarar vermek isteyen herkesi etkileyecektir.”

Gafni, ultra-Ortodoks gençlerin tutuklanmasının “Yahudi halkının karanlık günleri olan Romalıları anımsatan bir şey olduğunu” ekledi. “Bu, yaşayamayacağınız bir cennetten gelen bir kararname.”

Dün, İsrail'in Channel 12 News kanalı, Başbakan Binyamin Netanyahu'nun Likud partisinin yeni dışişleri ve savunma komitesi başkanı Boaz Bismuth tarafından yeni bir yasa tasarısı hazırlandığını açıkladı.

Yeni plan, bu yılın başlarında hükümetten istifa eden ultra-Ortodoks partileri yatıştırma girişimi olarak görüldüğü için eleştirildi.

Bismuth, ultra-Ortodoksların askere alınması konusunda önceki başkan Yuli Edelstein'ın (bir başka Likud politikacısı) yarattığı zorlukların ardından komite başkanlığına atandı.

Bir gencin ölümü

15 yaşındaki bir gencin inşaat şantiyesinden yaklaşık 100 metre yükseklikten düşmesi üzerine gösteriler ölümcül bir hal aldı.

İsrail medyası ayrıca Kudüs genelinde çatışmalar ve ayaklanmalar yaşandığını bildirdi. Kanal 12 News muhabiri, göstericiler tarafından su şişeleriyle saldırıya uğradı.

İsrail kanalı, kanalın başka bir çalışanının da başka bir yerde saldırıya uğradığını bildirdi.

Binlerce ultra Ortodoks, İsrail'deki diğer gösterilerde olduğu gibi, polis denetimi olmadan gösteri sırasında çatıların, köprülerin ve şantiyelerin üzerine çıktı.

Gösteri, ultra Ortodoksların askere alınmasını isteyen muhalefet üyeleri tarafından şiddetle eleştirildi.

Merkez sol Demokratik Parti'nin lideri Yair Golan, X hesabında gösterinin “oraya askeri polis güçlerini getirip onlara seçim yapma fırsatı sunmak için iyi bir fırsat” olduğunu yazdı: İsrail halkının bir parçası olmak ya da bedelini ödemek.

Merkezci Yesh Atid partisinin muhalefet lideri Yair Lapid, “Sokaklarda yürüyüş yapabiliyorsanız, temel eğitimde yürüyüş yapabilir ve İsrail Devleti'ni savunabilirsiniz” dedi.

Yehuda Hirsch, MEE'ye İsrail devletinin “bizim İsrailli olduğumuzu, İsrailleşmeye uğradığımızı, onların sempatisini, savaşını ve değerlerini paylaştığımızı düşündüğünü” söyledi. Ancak Hirsch, “biz öyle değiliz” dedi.

“Biz Yahudiyiz. İsrail Devleti ile hiçbir bağımız yok ve hiçbir şekilde askere yazılmak istemiyoruz, tıpkı bir Arap'ın askere yazılmadığı gibi, bir Yahudi de askere yazılmaz. Askere yazılan herkes Siyonisttir.”

* Oren Ziv, Active Stills kolektifinin kurucularından birisidir. Belgesel fotoğrafçısı olarak ağırlıklı olarak İsrail ve Filistin'de çalışmakta; sosyal ve siyasi konuları ele almaktadır.