Katherine Blouin, Nathan Kalman-Lamb & Derek Silva’nın Al-Jazeera’de yayınlanan yazısı, Haksöz Haber tarafından tercüme edilmiştir.

"Dünya çapındaki üniversiteler, araştırma tarafsızlığı kisvesi altında, şu anda soykırım modunda işleyen bir İsrail ekonomisinden kâr etmeye devam ediyor. Gerçekten de, yapısal olarak yerleşimci-sömürgeci işbirliklerine ve finansmanına bağımlıdırlar."

Birleşmiş Milletler Özel Raportörü Francesca Albanese, İsrail'in Gazze'de ve ötesinde devam eden soykırımının mali uzantılarını belgeleyen son raporu “İşgal ekonomisinden soykırım ekonomisine” de böyle yazmıştı. Raporun yayınlanması, İtalyan hukukçunun haklı olarak “ahlaksız” ve “mafyanın sindirme taktikleri” olarak nitelendirdiği bir hareketle, ABD'nin yönetim rejiminin Albanese'ye karşı yaptırımlar uygulamasına yol açtı.

Rapor, üniversitelerin bağışlarını sadece İsrail'in savaş makinesiyle bağlantılı şirketlere yatırmakla kalmayıp, aynı zamanda buna katkıda bulunan araştırma girişimlerine nasıl doğrudan katıldıklarını ve desteklediklerini ortaya koymaktadır. Bu rapor sadece akademinin soykırımdaki suç ortaklığına dair çarpıcı bir iddianame değil, aynı zamanda üniversite yönetimlerine ve akademisyenlere yasal sorumlulukları olduğu konusunda bir uyarı niteliği taşıyor.

Albanese, İsrail'de hukuk, arkeoloji ve Orta Doğu çalışmaları gibi geleneksel beşeri bilimler disiplinlerinin Nekbe tarihini akladığını, Filistinlilerin tarihlerini silen ve kendisinin “soykırım makinesi” olarak tanımladığı bir apartheid devletini meşrulaştıran sömürgeci anlatılarla yeniden çerçevelediğini gözlemliyor. Benzer şekilde, STEM disiplinleri araştırma ve geliştirmelerini kolaylaştırmak için Elbit Systems, Israel Aerospace Industries, IBM ve Lockheed Martin gibi askeri sanayi şirketleriyle açık işbirliklerine girmektedir.

Albanese, Amerika Birleşik Devletleri'nde İsrail Savunma Bakanlığı tarafından finanse edilen ve Massachusetts Teknoloji Enstitüsü tarafından yürütülen, dron sürüsü kontrolü de dâhil olmak üzere çeşitli askeri uygulamaları olan araştırmalar yapıldığını yazıyor.

Birleşik Krallık'ta ise Edinburgh Üniversitesi'nin bağışlarının yüzde 2,5'inin İsrail askeri sanayi kompleksinde yer alan şirketlere yatırıldığını vurguluyor. Ayrıca Ben-Gurion Üniversitesi ve İsrail askeri operasyonlarını destekleyen şirketlerle de ortaklıkları var.

Kanadalı kurumlar Albanese'nin raporunda yer almasa da, çok kolay bir şekilde yer alabilirler ve hatta bizce yer almalıdırlar.

Kanada'nın amiral gemisi olan ve birimizin öğretmenlik yaptığı, diğerimizin de mezunu olduğu Toronto Üniversitesi (UofT) özellikle dikkat çekici bir örnektir.

Son 12 yılda UofT'nin İsrail kurumlarıyla olan ilişkileri çığ gibi büyüyerek beşeri bilimlerden siber güvenliğe kadar geniş bir alana yayıldı. Bu ilişkiler, birçoğunun suç ortağı şirketler ve İsrail kurumlarıyla bağları olan Siyonist bağışçıları (hem bireyler hem de gruplar) da içeriyor ve Kanada Üniversite Öğretmenleri Derneği'nin kınamasına neden olacak ölçüde üniversitenin işe alım uygulamalarına aktif olarak müdahale ediyor.

Bu olgu, üniversiteleri özel finansman kaynakları aramaya zorlayan ve üniversiteleri bağışçıların müdahalesine açan kamu yükseköğretiminin fonlarının kesilmesi bağlamında anlaşılmalıdır.

Soykırımın ardından bu tür bağların kesilmesine yönelik çağrıların yoğunlaşmasının ardından UofT geçtiğimiz yıl Hayfa'daki Technion Üniversitesi ile yapay zekâ alanında ortaklıklar, çeşitli İsrail üniversiteleriyle ortak teklif çağrıları ve İsrail'de öğrenci değişim programlarının reklamını yaparak bu bağları iki katına çıkardı.

UofT ayrıca, tarihsel olarak İsrail'in Filistin halkını mülksüzleştirmesini meşrulaştırmaya odaklanmış bir disiplin olan “İsrail arkeolojisine önemli bir katkıda bulunmak” amacıyla kurulan “İsrail Arkeolojisi Vakfı” için bağış toplamaya devam ediyor. Ayrıca Toronto Üniversitesi-Kudüs İbrani Üniversitesi Araştırma ve İnovasyon İttifakı tarafından finanse edilen küresel antisemitizm çalışmaları için yeni bir laboratuvarın açılışını yaptı.

Kurumsal ortaklıklara ek olarak, üniversitenin bağışlarını yöneten UofT's Asset Management Corporation (UTAM), Albanese'nin raporuna göre Filistin'deki soykırımın suç ortağı olan Airbnb, Alphabet Inc, Booking Holdings, Caterpillar, Elbit Systems, Leonardo, Lockheed Martin ve Palantir Technologies gibi birçok şirketle doğrudan bağlantılara sahiptir.

2024 raporu, bu şirketlerden 55'inin “askeri bağlantılı savunma, silah ve havacılık sektörlerinde” faaliyet gösterdiğini ve UTAM'ın sözleşmeli 44 yatırım yöneticisinden en az 12'sinin, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (OHCHR) tarafından Filistin topraklarında yasadışı yerleşimlerin inşası ve genişletilmesinin destekçileri olarak listelenen 11 şirkete toplamda en az 3,95 milyar Kanada doları (2,88 milyar dolar) yatırım yaptığını ortaya koymuştur.

Ayrıca UTAM'ın 44 sözleşmeli yatırım yöneticisinden 17'si, Amerikan Dostları Hizmet Komitesi tarafından Gazze'de devam eden soykırımdan fayda sağladığı tespit edilen 34 şirkete yatırılan yaklaşık 15,79 milyar Kanada doları (11,53 milyar dolar) tutarındaki varlığın yönetiminden sorumludur.

UofT bu konuda Kanada üniversiteleri arasında benzersiz değildir. Üniversitelerin elden çıkarılmasıyla ilgili bir rapora göre Western Üniversitesi de Ben-Gurion Üniversitesi ile süregelen ortaklıkları teşvik etmekte ve askeri yüklenicilere 16 milyon Kanada dolarından (11,6 milyon dolar) fazla, Filistin'in işgaline ve Filistinlilerin soykırımına doğrudan suç ortaklığı yapan şirketlere ise yaklaşık 50 milyon Kanada doları (36,5 dolar) yatırım yapmaktadır. Suç ortağı şirketler listesinde yine Lockheed Martin'in yanı sıra Chevron, Booking Holdings, Airbnb ve Microsoft gibi Albanese tarafından listelenen diğer şirketler de yer almaktadır.

Kanada'nın bir diğer önde gelen üniversitesi olan McGill Üniversitesi de Lockheed Martin'in yanı sıra Airbus, BAE Systems, Safran ve Thales gibi İsrail'e silah ve bileşen sağlamakla suçlanan önemli askeri sanayi şirketlerine yatırım yapmıştır.

Devam etmekte olan soykırım bağlamında, bu tür suç ortaklığı yapan üniversitelerdeki öğrenciler, personel ve öğretim üyeleri - her bir kurumumuz da dâhil olmak üzere - üniversitelerinin İsrail'i ve İsrail'in savaşından kâr sağlayan şirketleri boykot etmesini ve elden çıkarmasını talep etmektedir.

Sadece uluslararası hukuka göre açıkça haklı olmakla kalmıyor, aynı zamanda tüm kurumsal varlıkların taşıdığı temel yasal sorumluluğu ve gerekliliği de dile getiriyorlar.

Yine de bu talebi dile getirdikleri için her türlü disiplin ve cezaya maruz bırakıldılar.

Albanese'nin raporu, üniversite yöneticilerinin - diğer şirket yöneticileri gibi - uluslararası hukuk uyarınca kınamaya tabi olduklarını ve açıkçası bundan korkmaları gerektiğini ortaya koymaktadır.

Şöyle yazıyor: "Şirketler, faaliyet gösterdikleri devlet insan haklarına saygı göstermese bile saygı göstermek zorundadır ve faaliyet gösterdikleri devletin iç hukukuna uymuş olsalar bile sorumlu tutulabilirler. Başka bir deyişle, ulusal yasalara uyum, sorumluluk veya yükümlülüğe karşı bir savunma değildir/engel değildir."

Bu, Kanada'daki ve dünyanın dört bir yanındaki üniversiteleri yöneten ve İsrail'den ayrılmayı reddeden ve bunun yerine dikkatlerini bu amaç için mücadele eden öğrencileri düzenlemeye odaklayanların, uluslararası hukuka göre soykırımdaki suç ortaklıklarından kişisel olarak sorumlu oldukları anlamına gelmektedir.

Bunu Albanese'den daha güçlü ve özlü bir şekilde ifade etmemiz mümkün değildir: “Soykırımın sona erdirilmesi ve bunun temelini oluşturan küresel ırkçı kapitalizm sisteminin parçalarına ayrılması için gerekli bir adım olarak, yöneticileri de dâhil olmak üzere şirket sektöründen hesap sorulmalıdır.”

Bunun üniversitelerde de gerçekleşmesini sağlamak hepimizin ortak sorumluluğudur.

* Katherine Blouin, Toronto Üniversitesi'nde Tarih ve Klasikler alanında Doçent olarak görev yapmaktadır.

** Nathan Kalman-Lamb, New Brunswick Üniversitesi'nde Sosyoloji Doçenti olarak görev yapmaktadır.

*** Derek Silva, Western Üniversitesi King's University College'da Sosyoloji ve Kriminoloji Profesörüdür.