Elif Rana İnan / Genç Dergi

Bir modern dünya sorunu: Sosyal fobiler

Doğduğumuz andan itibaren insan ilişkileri içinde buluruz kendimizi. Normatif bir yaşamda bir bebek, ilk önce çekirdek ailesi ile sosyal ilişkiler kurmaya başlar, zamanla bu alan genişler ve okul sürecinin de işin içine girmesiyle sosyal ilişkileri, arkadaş çevresi ve öğretmenlerinden oluşmaya başlar. Gelişim devam ettikçe iş hayatı ilişkileriyle ve bu zamana kadar geliştirdiği bütün tanışıklıklarla hayatını sonlandırır. Yani bütün bu gelişim dönemlerinde onlarca sosyal ilişki paylaşmış olur. Bu süreç içerisinde yerli, yabancı ve farklı gruplardan insanlarla ilişkilerini geliştirir. Ama bu sosyal ilişkileri kurmak her zaman kitaplarda, makalelerde yazılan kadar kolay bir süreç değildir ya da bunları sandığımız kadar basite indirgemek mümkün değildir. İşte günümüzde önümüze çıkan sosyal fobi de tam bu noktada devreye girer.

Sosyal fobi; “kişinin başkalarınca değerlendirilmesi mümkün olan birden çok ortamdan sürekli korkma ve bu ortamlarda olabildiğince kaçınma davranışları gösterme hali; aşağılanacağı, utanç duyacağı ya da gülünç duruma düşecek biçimde davranacağından korkma durumu” olarak tanımlanmaktadır. Bu hastalığın başlangıç yaşı, 13-24 yaş aralığı olarak görülmektedir. Ayrıca sanılanın aksine çalışmalar, sosyal fobinin erkeklerde görülme oranının fazla olduğunu belirtmiştir. Bunun nedeni olarak da kadın bireylerin tedavi yöntemlerine alışık olması gösterilmiştir. Sosyal fobilerin nedeni olarak ”olumsuz değerlendirilme kaygısı” gösterilebilir. 

Hepimiz toplumda böyle bireylerle karşılaşmışızdır veya bu belirtileri yaşıyor olabiliriz. Sosyal fobi yaşayan birey, toplum içine girdiğinde öncelikle her şeyden uzak durma davranışı gösterir. Çevresindeki uyaranların çokluğu büyük ihtimalle onu rahatsız edecektir. Bu yüzden genelde sosyal faaliyetlerden, iletişimden kaçınır. Peki, bu durumu günümüzün hastalığı hâline getiren nedir? 

Günümüzde çoğu insan iletişim kurmaktan aciz duruma geldi, bunun en büyük nedeni ise birbirleriyle kurdukları ilişkide sosyal fobileri olması. En çok önemsediğimiz şeylerden biri “Ben burada konuşşam ne tepki alırım, acaba saçma mı görünür? Yok, en iyisi hiç konuşmayayım, hiçbir şey sormayayım…” hâline geldi. Bu düşünceler beynimizi yiyip bitirirken hepimiz birer asosyal olduk. Bulunduğumuz iş hayatında yeni fikirlere asla açılamayışımız bunun en büyük göstergesi. Okul ortamlarımızda sosyal çevre oluştururken çoğu şeyden kaçınıp yeni ilişkiler için her zaman kapalı oluşumuz ve bununla beraber adım atmadan kabuğumuza çekilişimiz sosyal fobilerimizin toplum içinde ne kadar yayıldığının göstergesi. Çünkü bu belirtiler, sizin bu satırları okurken aklınıza gelen çok fazla insanda bulunmasıyla kesinleşmiş oluyor. Toplumumuzda çok büyük bir kendi kabuğuna çekilme ve diğer bireylere duvar örme hatta hayatın getirdiği bütün yeniliklere duvar örme eylemi artmış bulunmakta.

Peki, bu sosyal fobilerin hayatımızı bu kadar etkilemesini nasıl değiştirebiliriz? Çözüm olarak hepimizin konfor alanının dışına çıkmayı denemesi gerek. Hepimiz konfor alanımızın güvenli bölge olduğunu düşünüyoruz. Çünkü daha önce asla deneyimlemediğimiz bir şey bizi elbette korkutacaktır. Ancak gelişmeler her zaman bu yeni deneyimlerle ortaya çıkar. Ve biz geliştikçe özgüven artışımızla beraber sosyal fobilerimizden yavaş yavaş kurtulmuş olacağız. Bunun için bizi korkutan şeylerin çoğunlukla üstüne gitmemiz gerektiğini düşünüyorum. Mesela belirli bir arkadaş çevresi etrafında takılmak yerine yeni ilişkiler kurmak, hep aynı tarz sosyal aktiviteleri yapmak yerine farklı aktiviteler oluşturmak ve bunlar hakkında konuşarak düşünce biçimimizi değiştirmek bizi sosyal alanda geliştirerek fobilerimizin azalmasına yardımcı olabilir. Çünkü yeni etkileşimler ve uyaranlar beynimizdeki nöral bağlantılıları da yenileyeceği için farklı düşünce biçimleri geliştirebiliriz. Bu bağlamda yaşamın içinde birer zorluk haline gelen sosyal fobilerimizi yenmek daha kolay hâle gelebilir.

Bu önerileri gerçekleştirmenin burada yazılan kadar kolay olmayacağını çok iyi biliyoruz, bu yüzden zorlandığınız durumlarda önce sakince nefes alın ve belki de karşılaştığınız korkunun sadece kafanızda gerçekleşen küçük bir savaş olduğunu hayal edin. Taraflar yap veya yapma olsa da her halükârda kazanan siz olacaksınız.