33 yaşındaki kişinin vurulduğu anın cep telefonu görüntüleri, İsrail’in silahsız bir Filistinliye ölümcül güç kullandığını gösteren son yıllardaki en açık belgeler arasında yer alıyor. BBC’nin konuyla ilgili haberini aktarıyoruz.
Beyaz tişörtlü bir adam İsrail askeri cipinin görüldüğü yerden kaçarken, tek bir silah sesi sokakta yankılanıyor.
O anda adamın üzerine kan sıçradığı görülüyor ve adam öne doğru çöküyor.
Silahsız olan ve görünüşe göre yaralı bir adama yardıma koşan Ameed el-Jaghoub, işgal altındaki Batı Şeria'daki Beita köyüne düzenlenen İsrail baskını sırasında başının arkasından vuruldu. Hala yoğun bakımda ve hayati tehlikesi devam ediyor.
İnsan hakları örgütlerine göre haksız güç kullanımı sonucu ölüm oranları, son yirmi yılın en yüksek seviyesinde.
Bu olay, Batı Şeria’da, Filistinlilerin İsrail’e tepkilerinin arttığı ve buna karşılık İsrailli yerleşimcilerin çete şiddetinin büyüdüğü ve Filistin şehirlerine yönelik ölümcül askeri baskınların yaygın olduğu bir şiddet sarmalı sırasında meydana geldi.
Yol kenarındaki araba tamir atölyelerinin gürültüsü ve döküntüleri arasında, çocuklar yetişkin bisikletiyle yokuş aşağı yarışmak için çabalarken, Beita'daki sokak hâlâ kanlı. Köy, Batı Şeria'daki bitmeyen acıya son derecede aşina.
Doktorlar Jaghoub'un hayatta kalmayabileceğini söylüyor. Ailesi bir "mucize" için dua ediyor ama yaşasa bile beyninin ciddi şekilde hasar gördüğünü biliyor. Yoğun bakım uzmanı Dr. Sufwan Fayyad BBC'ye "Bu adam öldürme amacıyla vuruldu” dedi.
Askerler, bir Beita sakinini gözaltına almak için 21 Ağustos'ta köye baskın düzenledi. Yerel halka göre İsrail güçleri, günler önce Hawara kasabası yakınlarındaki bir araba yıkamada bir baba ve oğul olmak üzere iki İsrailliyi öldüren bir kişinin nerede olduğunu adamın ailesinden öğrenmeyi amaçlıyordu. Bu bahane edilerek bir dizi saldırı, baskın ve gözaltı yapıldı.
Askerler zırhlı araçlarla köye girerken, köy sakinleri araçlara taş ve kırık tuğla fırlattı. Jaghoub gençlerden oluşan kalabalığa katılırken, İsrailli paramiliter sınır polislerinin, sokağın üst kısmında duran bir jipten indiğini söyledi.
Görüntülerde Jaghoub'un vurulmadan birkaç saniye önce yaralı bir kişiyi sedyeye kaldıran gruba doğru ilerlediği görülüyor.
Başka bir köy sakini olan Mahmoud Elian, olay öncesinde bir özel kuvvet polisinin kendisine yaklaştığını ve "git ve bu çocuklara buradan uzaklaşmalarını söyle çünkü ben öldürmek için buradayım" dediğini anlattı. Kendisiyle İbranice konuşan memurun bu ifadeyi iki kez tekrarladığını söyledi.
İsrail Sınır Polisi BBC'nin bu iddiayla ilgili sorularına yanıt vermedi.
Polis teşkilatı, Jaghoub’un neden vurulduğuna ilişkin sorulara da yanıt vermedi. Yapılan açıklamada, askerlerin Beita'da, "güvenlik güçlerinin hayatını tehlikeye atan" "şiddetli bir isyanla" karşı karşıya kaldığı belirtildi.
Açıklamada şöyle denildi: "İsyan arttıkça güvenlik güçlerinin tepki düzeyi de arttı. Ayrıca güçler .22'lik mühimmat ve gerçek ateşle karşılık verdi. Hedefler tespit edildi."
Aile evinde Jaghoub'un yeni yürümeye başlayan oğlu Yanal'ı büyükbabası tutuyor. Aile en çok çocukları için endişeleniyor. Jaghoub, sık sık askeri kontrol noktalarından geçerek İsrail'e giden bir elektrikçi. Burada maaş Batı Şeria'dakinin beş katına kadar çıkabiliyor.
Jaghoub'un babası Ghaleb, "Bu zalimce ve korkakça bir davranış" diyor. "Çünkü insani bir eylem yapmaya gidiyordu. Taş, silah ya da herhangi bir şey taşımıyordu."
BBC'ye şöyle konuştu: "Çocukları çok küçük ve ne olduğunun farkında değiller ama sürekli onun hakkında sorular soruyorlar."
Ailesi, sosyal medyada geniş çapta yayılan silahlı saldırı görüntülerinin ardından İsrail merkezli insan hakları gruplarından ve İsrail medyasından telefon aldıklarını söyledi. Ancak bunun herhangi bir etki oluşturacağını beklemiyorlar.
İsrail güçleri, benzer olaylara ilişkin incelemeler yürüteceğini duyurmasına rağmen, vakaların büyük çoğunluğu kovuşturmayla değil cezasızlıkla sonuçlanıyor.
Jaghoub vakasında, özellikle artan yerleşimci şiddeti ışığında İsrail'in Batı Şeria'daki bazı eylemleri hakkında alışılmadık derecede açık sözlü hale gelen ABD Dışişleri Bakanlığı, "bir İsraillinin, mevziden uzaklaşırken arkadan silahsız bir Filistinli sivili vurduğu" haberi nedeniyle “alarma geçtiğini” söyledi. Kapsamlı bir soruşturma ve “hesap sorma" çağrısında bulundu.
Jaghoub'un her gün yatağının başına gelen kardeşi Said şöyle diyor: "Dünya bizim için hiçbir şey yapmayacak. Biz her zaman uluslararası topluma sesleniyoruz ama ne yazık ki İsrail saldırıları artıyor."
Beita, Mayıs 2021'de İsrailli bir yerleşimci grubunun yakındaki Evyatar yerleşkesini kurarak, Filistin köyünü topraklarının bir kısmından ayırmasıyla kendisini Batı Şeria'da artan şiddetin kalbinde buldu.
Yerleşimciler burayı, Beita'dan 20 km uzaktaki bir kasabadan gelen bir Filistinli Amerikalının, 19 yaşındaki yeşiva öğrencisi Yehuda Guetta’yı vurarak öldürülmesinin intikamı olarak inşa ettiler.
İsrail buna itiraz etse de, tüm yerleşimler uluslararası hukuka göre yasa dışı. Ancak Evyatar gibi Filistinlilerin özel mülkiyetindeki toprakların ele geçirilmesiyle inşa edilen yerleşimler İsrail yasalarına göre de yasa dışı.
İsrail merkezli insan hakları grubu B'Tselem'e göre, Evyatar'ın kuruluşundan sonraki yıl, İsrail güçleri yerleşime karşı haftalık protestolar sırasında 8’i Beita'dan olmak üzere 9 Filistinliyi öldürdü.
Örgütün uluslararası savunuculuk görevlisi Sarit Michaeli, köyün Nablus bölgesindeki yasa dışı yerleşim merkezlerinin artması nedeniyle zaten "büyük bir bedel ödediğini" söylüyor.
Bunu Beita çevresindeki gösterilere benzeterek, Jaghoub'un vurulmasını İsrail güçlerinin “serbest ateş politikalarına” bağlıyor.
"Bunun münferit bir olay olmadığını vurgulamak önemli... Öldürücü güç kullanımına dayalı geniş bir politikadan bahsediyoruz" diyor.
"Bazı kişilerin taş attığı gerçeği ve askerlerin veya sınır polisinin Filistinlilerle bir tür çatışmaya giriştiği iddiası, onlara silahsız bir kişiyi başından vurma yetkisi vermiyor" dedi.
Uluslararası hukuka göre, güvenlik güçlerinin sivillere karşı ateşli silah kullanması son çare olarak tanımlanıyor ve yalnızca "yakın ölüm veya ciddi yaralanma tehdidini" durdurmak için yapılabilir.
İsrail, insan hakları gruplarının suçlamalarını rutin olarak reddediyor ve güçlerinin İsrailli sivilleri korumak için çalıştığını ve Başbakan Binyamin Netanyahu'nun Batı Şeria'da mevcut "terör dalgası" olarak adlandırdığı şeye karşı öldürücü güç kullanımının gerekli olduğunu savunuyor.
Bu yılın başından bu yana Batı Şeria ve Gazze'de en az 220 Filistinli öldürüldü.