İsrail hükümeti, Oslo'da varılan anlaşma ve 1993 Eylül"ünde ki imzadan beri "İslami Direniş Örgütü" (HAMAS) ile bir diyalog başlatma çabasında. Bunun için harekete yakınlığı ile bilinen tutuklu Filistinliler aracılığıyla birçok girişimlerde bulu­nuldu. İsrail hükümeti tarafından yapılan en son gayret, raporlara göre 1994 Temmuz ortalarında İsrail istihbarat görevlileri ile bir HAMAS üyesi arasında yapılan pazarlıktır.

İki yıldan fazla tutuklu olan Dr. Muhammed Er-Ramhi'ye; İsrailliler'den HAMAS politik büro başkanı olan Dr. Musa Ebu Merzuk'a bir mesaj götürmesi karşılığında kendisinin hemen serbest bırakılacağı teklifinde bulunuldu. 13 Temmuz'da El-Halil tutuklama merkezinde beş saat süren sorgulama sırasında yapılan bu İsrail teklifini reddeden Dr. El-Ramhi söz konusu görüşmeyi aşağıda anlattı.

İsrailliler: Biz FKÖ ile barış yapma gücüne sahibiz, fakat HAMAS'ın eylemlerini durdurmamasından dolayı, kalıcı bir barışın gerçekleşmesinin imkansız olduğuna inanıyoruz. Biz Merj Ez-Zuhur'dan dönen tutuklu bazı liderlerle ilişki kurduk fakat onlar bizimle Hamas arasında ilişki kurma aracılığını reddettiler. Sizin HAMAS'ın politik liderlerden birisi olmanızdan dolayı size geldik, siz Musa Ebu-Merzuk'un direkt yurt dışı bağlanışıydınız, öyle değil mi?

Er-Ramhi: Bu, benim tutuklanmamdan önceki konumumdu. HAMAS'dan ne gibi talepleriniz var?

İsrailliler: Onlarla bizim aramızda bir bağlantının kurulmasını istemekteyiz. Bilinmeyen şeyler için savaşmak istemiyoruz. Savaşa devam gücümüz olduğu halde HAMAS'la savaşmak istemiyoruz. Fetih ile 25 yıl savaştığımız gibi HAMAS'la da savaşırız. Bununla birlikte, konu askeri değil, politiktir; bizler İsrail kamuoyunu buna ikna etmeye çalışıyoruz. Fakat eylemler yüzünden mahcup oluyoruz. Üstelik Hamas'la aramızdaki savaş hem sizler için hem de bizler için büyük kayıplara sebep oldu. Bu sonuçları bildiğiniz halde savaşa niçin devam ediyorsunuz? Siz ve gibi kişilerle HAMAS ile aramızda bir bağlantı kurmak istiyoruz. Eğer siz bu talebimizi yerine getirmeyi söylerseniz, bu gün sizi serbest bırakmaya hazırız. Belki bu bağlantıyı kurduktan sonra tekrar tutuklanabileceğiniz konusunda endişeli olabilirsiniz. Altı yıl önce Ahmet Et-Tibi'ye yaptığımız gibi size de dokunulmazlık teklif ediyor ve bu dokunulmazlığınızı istediğiniz yerde, uluslararası örgütler ve yabancı elçiliklerin önünde garanti ediyoruz. Size taşınma ve haberleşme özgürlüğü vereceğiz. Söylediğimiz gibi, bunu korkudan dolayı yapmıyoruz, sadece sizinle yıllar boyu barış içinde yaşamak istiyoruz. Ne düşünüyorsunuz?

Er-Ramhi: Diyelim ki, sizin için bu bağlantıyı yapmak istiyorum. Bu istişare karşılığında HAMAS'a bedel olarak vermek istediğiniz nedir?

İsrailliler: Biz çok şey teklif etmeye hazırız, fakat bu mesaja öncelik olmayacaktır. İstişareden sonra müebbet hapse çarptırılmışlar dahil tüm Hamaslı tutukluları serbest bırakabiliriz.

Er-Ramhi: Tutuklular için bunun ne kadar önemli olduğunu bilmeme rağmen, bence bu yeterli değil!

İsrailliler: Kapalı camilerin açılması.

Er-Ramhi: Camilerin çoğu şu anda açık.

İsrailliler: 1967'den beri kapalı olan tüm camileri de ileride açmaya hazırız.

Er-Ramhi: Bu değişime karşı HAMAS'tan istediğiniz nedir?

İsrailliler: Biz askeri mücadeleyi durdurmak istiyoruz. Belki bunun zor olduğunu, mümkün olmadığını ya da herhangi bir kişinin bir operasyon yapıp da, bunu HAMAS adına üstlenebileceğini söyleyebilirsiniz. Bunu farkındayız, fakat bizim ihtiyacımız olan, hareketin liderlerinin askeri mücadeleyi durdurduklarına dair bir açıklama yapmalarıdır ki bu şekilde resmi bir bildiri ya da ifade bize yeterli olacaktır. İstediğimiz bunun devamlı bir barış olmasıdır. Fakat bu barışın sınırlı bir zaman dilimine has olduğunu düşünebiliriz.

Er-Ramhi: Öyle sanıyorum ki siz bundan çok daha şey istiyorsunuz.

İsrailliler: Eğer ileride HAMAS adına herhangi bir eylem yapılırsa, HAMAS'dan istediğimiz, Fetih'in yaptığı gibi bunu kınamasıdır.

Er-Ramhi: Ben halen daha sizin bundan çok daha fazla şeyler istediğinizi düşünüyorum.

İsrailliler: Mültecileri serbest bırakmak istiyoruz. Bir kaç saat süren sorgulamadan sonra, Fetih'in şahinlerine yaptığımız gibi onları da serbest bırakırız. Çok zor ve zaman gerektiren bir durum daha var ki, Hamas'ın elindeki tüm silahların bize ya da Filistin hükümetine teslim edilmesidir.

Er-Ramhi: Hareketin görüşünü evvelden beri bilen birisi olarak sizin için bu rolü oynayamaz, o böyle bir ilişkiyi reddeder. Bununla birlikte eğer benden bir mesaj götürmemi istiyorsanız bunu yapmaya hazırım. Beni serbest bırakın, evimi ziyaret edecek birisine bana anlattığınız şekilde; sizin HAMAS ile bir haberleşme başlatmak istediğinizi ve şartlarını anlatayım.

İsrailliler: Senden sırf mesajı iletmeni istemiyoruz, Musa Ebu Merzuk ve hareketin liderleriyle bağlantıya geçmeni istiyoruz. Biz haberleşme kanalları oluşturmak istiyoruz ve bu kanalları açabilecek olan da sensin.

Er-Ramhi: Eğer böyleyse, bu rolleri sizin istediğiniz şekilde oynamayacağımı söyleyeyim.

İsrailliler: Eğer HAMAS bizimle böyle bir ilişkiyi reddederse, o zaman niçin Filistin hükümetiyle bir diyalog başlatmıyorsunuz.

Er-Ramhi: Bu konu liderliğin vereceği bir karara göre saptanır, iç meseleyi ilgilendirir.

İsrailliler: Biz şeyh Ahmed Yasin'i bırakmak için çok çabaladık, ona çok şeyler teklif ettik. Son götürdüğümüz teklif de, kendisinin serbest bırakılmasının, barış anlaşmasının sonucu olduğuna dair bir belgeyi imzalama fırsatıydı fakat o reddetti.

Er-Ramhi: Şeyh kesinlikle bu ve benzeri belgeyi imzalamaz.

İsrailliler: Biliyoruz ki, böyle bir belge bağlayıcı değildir, fakat biz onun sembolik (karizmatik) değerinden dolayı bunu istemiştik.

Er-Ramhi: Şeyh Ahmed Yasin bizim sembolümüz ve liderimizdir. Ve o hiç bir zaman her hangi bir belge imzalamayacaktır.

İsrailliler: Son zamanlarda HAMAS'ın politik bir parti olma konusunda konuşmalar var, senin bu konudaki görüşlerin nelerdir.

Er-Ramhi: Benim şahsi görüşüm; biz kendimizi halkımızdan izole etmeyeceğiz. Başarılarımızın ve kurumlarımızın nasıl korunabileceği yollarını bulacağız. Fakat parti fikri hareketin aşamaları içinde bir çalışma gerektirmektedir.

İsrailliler: Eğer siz bir parti şeklinde biçimlenirseniz, hükümetle birleşeceksiniz anlamına gelir. Niçin siz de İhvan'ın Ürdün kabinesinde yaptığı gibi bir mücadele vermiyorsunuz.

Er-Ramhi: Bundan konuşmak şu anda çok erken. Zaman geldiğinde hareketin kurumları bu konuyla ilgilenecektir.

İsrailliler: HAMAS Kudüs meselesi ve onun çözümü hakkında ne düşünüyor?

Er-Ramhi: Kudüs ya da diğer meselelerin çözümünde HAMAS görüşmelerin bir parçası değildir. Bizim için mesele yalnızca bir Kudüs sorunu değildir. Tabi ki, Kudüs'ün özel bir konumu var. Fakat biz tüm haklarımızı istiyoruz, bu Tel-Aviv, Hayfa, Yafta ve tüm Filistin'i kapsamaktadır. Eğer biz bu toprakların kurtuluşuna güç yetiremezsek, gelecek kuşakları bu haktan mahrum etmeyeceğiz. Belki biz güçsüz ve mağlup bir nesli oluşturuyoruz. Fakat gelecek kuşaklar cihat ve özgürlük nesilleri olacaktır. Söylediğim gibi, bu dava yalnızca Kudüs meselesi değildir bilakis tüm toprakların kurtuluşu meselesidir. Bu bizim inancımızın bir parçasıdır ve çocuklarımızı dini bir görgü olan cihat yapmaktan mahrum bırakmayacağız.

İsrailliler: Sonucun ne olacağı konusundaki fikriniz nedir? Filistin hükümetinin El-Aksa camisinin tepesine bayrak çekme iznini vereceğiz, fakat daha fazla şey vermeyiz. Ne şehrin (Kudüs)'ün doğusu ne batısı; ne şehrin içinde bir Arap konseyi nede birleşmiş bir konseye izin vermeyeceğiz. Tüm bunlar reddedildi. Kudüs bizim için bir bütündür, yalnızca eski Kudüs değil, Şufat, Er-Ram, Ebu Dees tüm bunlar Kudüs'tür. Bir şey daha; siz niçin ilk serbest bırakma belgesini imzalamadınız.

Er-Ramhi: Birincisi, siz hiç bir HAMAS'lıyı serbest bırakmak için listede yer vermediniz, İkincisi; eğer benim şahsi fikrimi soracaksanız bizler bu şekilde ki belgelerle aynı fikirde değiliz.

İsrailller: Bu metin terörizmi terk etme anlamına geliyor.

Er-Ramhi: Cihadımın terörizm olduğuna inanmıyorum. O, meşru bir mücadeledir. Bununla birlikte, metin hakkındaki en önemli şey; barış sürecinin destekleme anlamına gelmesidir. Barış sürecini desteklememi ve demokratik bir muhalefet yapmamı benden nasıl beklersiniz? Bu belge benim için manevi çöküntünün bir kaynağı olacaktır. Hükümetle bir olduğumu ve barış sürecine yalnız demokratik olarak karşı olduğumu ortaya çıkaracaktır.

İsrailliler: Bir şey daha var ki, tutukluların çoğu serbest bırakılmak istiyorlar, listelerin çoğu HAMAS'lı tutuklulardan oluşmaktadır. Önümüzdeki günlerde ilk otorite değişimini gerçekleştireceğiz ve hapishanelerdeki daha fazla bizim yargılama hakkımızda kalmayacaklar.

Er-Ramhi: Sizler bu yalanlarla bizleri etkileyemeyeceksiniz. Bizler Allah'ın kurtarmasını bekliyoruz, sizlerinkini değil.