Epey zaman önce dürülen ‘Çeçen direniş defteri’ geçen hafta yeniden açıldı. Kafkas cephesinde sıra dışı ‘saray darbesi’ girişimi ilgilenmek için yeterince kışkırtıcıydı. Çeçenya bağımsızlık hareketini, Kafkasya genelinde ‘küresel cihat’ın parçasına dönüştüren Kafkasya Emirliği’nin lider kadrosundaki değişiklik hamlesi ya da komplosu unutulan dosyayı masaya indirdi.

Kremlin’in 2014 Soçi Olimpiyatlarının selameti açısından ‘direniş’ ağını çözmek için kapsamlı stratejilere giriştiği, karşılığında Baksan santrali gibi stratejik hedeflerin vurulması dahil Kafkasya’nın dört bir yanında ağır darbeler aldığı bir sırada Kafkasya Emirliği lideri Doku Umarov, 1 Ağustos’ta sağlık nedenleriyle görevi bıraktığını duyurdu. 46 yaşındaki ‘emir’, postuna 38 yaşındaki yardımcısı Aslambek Vadapov’a oturttu. Bu hemen ‘şeriata dayalı Kafkasya devletini kurma’ amacındaki hareketin aslına rücu ettiği, yani ‘Çeçen ulusal bağımsızlık’ hedefine döndüğüne yoruldu. Çünkü geçmişte Ürdünlü Çeçen Emir Fethi ve Arap asıllı Hattap’la birlikte savaşmış olması nedeniyle ‘selefi’ sayılsa da Aslambek’in sanıldığı kadar ‘küresel cihat’a angaje olmadığı, ‘Kafkasya İslam devleti’nden çok bağımsız Çeçenya’ya odaklandığı düşünülüyor. Ancak Umarov, 4 Ağustos’ta ikinci bir videoyla birincisine ‘uydurma’ deyip sağlığının yerinde ve görevinin başında olduğunu söyledi. ‘U’ dönüşüyle ilgili birkaç senaryo var:

* Birincisi direniş cephesine nifak ekmek için Rus istihbaratı FSB kaset komplosu kurdu.

* İkincisi Umarov, emirliğin 2. adamı İnguş asıllı Magas’ın haziranda Rusların eline geçmesinin ardından 24 Temmuz’da yakın çevresinin baskısıyla ölür ya da yakalanırsa halefinin Aslambek olduğunu açıkladı. İstifasıyla ilgili de bir video hazırlandı ama Kavkaz-Center tarafından zamansız yayına konuldu. Zira Umarov, Kavkaz-Center’ı yöneten Movladi Udugov’u ‘kamuoyuna yayımlanma maksadı taşımayan materyalleri izinsiz yayımlayıp disiplini çiğnemekten’ emirliğin enformasyon direktörlüğünden geçici olarak aldı. Udugov, emirliğin fikir babasıydı. 

* Üçüncüsü geçen bahar zehirlenen Umarov hakikaten hastalığı nedeniyle istifa etti ama radikal kanadın baskısıyla geri döndü. İlk videoda üç komutan Aslambek’e bağlılık ifade ederken Kabardey-Balkar, Dağıstan ve İnguşetya cemaatlerine sadakat çağrısı yapılıyordu. Gel gör ki bu cemaatlerden ses seda çıkmadı. Bir başka nazik durum ise; Umarov halef tayin ederken hiyerarşiyi bozdu. Hiyerarşide ilk sırada birinci yardımcı Süfyan Abdulayev, ikinci sırada Moskova’da mahpus Magas, üçüncü sırada ‘şeriat mahkemesi kadısı’ Dağıstanlı Seyfullah (Magomed Vagapov) vardı. İddiaya göre Çeçenlerin başka bir milletten lideri hazmedemeyeceklerini gören Umarov, Çeçenya’da Doğu Cephesi komutanı Aslambek’i önce ‘Çeçenya emiri’, ardından yardımcısı yaparak liderliğin önünü açtı. Ama Aslambek, ‘Çeçenya ile sınırlı vizyonu’ nedeniyle selefi kanatta kabul görmedi. Ayrıca ‘İslami figür’ olarak Umarov’un gitmesiyle dış yardımların kesileceğinden korkuldu. 

Aslambek’in üç günlük emirliğine en ciddi anlamı yükleyen ise emirliğin bir FSB projesi olduğunu düşünen Ahmet Zakayev oldu. Zakayev, Dudayev’den miras ‘Çeçen-İçkerya Cumhuriyeti’nin Londra’da yaşayan başbakanı. Umarov liderliğini yaptığı Çeçen-İçkerya’yı 2007’de feshedip emirliği ilan etmiş, Zakayev ise bu kararı reddetmişti. Zakayev’e göre Aslambek, selefi değil, sivillere saldırılara karşı, Çeçen ulusal davasına bağlı ve Moskova ile müzakere masasına oturabilecek biri. 

Zakayev’in Aslambek’le ilgili beklentisini Kavkaz-Center’ın şu senaryosuyla birlikte okumak faydalı olabilir: Umarov öldürülecek. Kremlin güdümlü Çeçen başkan Ramzan Kadirov, merkeze çekilip koltuğu Çeçen siyasi Beslan Gantemirov’a verilecek. Gantamirov direnişçi liderlerle uzlaşı hükümeti kuracak. Direnişin siyasi alana çekilmesini kolaylaştırmak için kısmi şeriat ilan edilecek. Sonra da Bolşeviklerin Uzun Hacı’ya yaptığı gibi direnişçi kadro teker teker elimine edilecek.

İllaki bu tür senaryoların Moskova’da alıcısı vardır ama Kremlin’in kısa dönemde Kadirov’un üstünü çizmesi zor. Gantemirov da vakti zamanında Kremlin’in Dudayev’i devirmek için kullandığı maşaydı ve bugün parlatılması Çeçenlerin gözlerini çok da kamaştırmaz. Fakat Umarov’un manevrasıyla cephede selefilerle ulusalcılar arasındaki çatlak kendini açığa vurdu. Zakayev’in ‘ulusal direniş’e dönüş umudu şimdilik kursağında kalsa da Umarov, naibini belirlerken isteyerek ya da istemeyerek yeni bir istikamet vermiş oldu. Ulusalcı istikametin yol alıp alamayacağını zaman söyleyecek.

RADİKAL